Trends & Ontwikkelingen

De Kunstenbond is samen met de FNV de aanjager van een belangrijk onderzoek naar sociale veiligheid in de Nederlandse orkestsector. Het onderzoek, uitgevoerd door het onafhankelijke bureau CAOP, is een cruciale stap naar een veiligere werkomgeving binnen de orkesten. De aanleiding voor dit onderzoek is de reeks zorgwekkende signalen over grensoverschrijdend gedrag die vorig jaar zomer naar voren kwamen.

Makers, artiesten, kunstenaars en uitvoerenden vormen het hart van onze culturele en creatieve sector. Zien we dat echter ook terug in het overheidsbeleid en in de plannen voor het toekomstige bestel? Op maandag 4 november 2024 organiseerden Kunsten ’92 en De Creatieve Coalitie de bijeenkomst Makerscafé: de toekomst van de culturele en creatieve sector. Wat betreft de bredere belangenbehartiging is het duidelijk dat er een structurele manier moet worden gevonden om op een eerlijke en transparante manier nog meer makers te betrekken.

Zes onderwerpen verdienen volgens de aanwezigen momenteel bijzonder de aandacht. 1. De waarde van kunst en cultuur. 2. Fair Pay & versimpeling administratieve lasten & zorgen rondom de rol van de maker. 3. Vertrouwen in de maker. 4. Talentontwikkeling & carrièrepaden. 5. Toegankelijkheid (diversiteit en inclusie). 6. Betere vertegenwoordiging. 

Playgrounds Next kan in 2025 weer 8 nieuwe talenten met een connectie met de Provincie Noord-Brabant op het gebied van AV en animatie begeleiden. Elk jaar begeleidt Next 8 geselecteerde makers in dit unieke traject om hen aan de hand van hun leerdoelen naar een volgende stap te brengen. Ook krijgen de makers toegang tot het internationale netwerk van de partners in Next. Talenten worden aangedragen door de nationale en regionale industrie en via de open call is Next op zoek naar verborgen filmtalenten.

Het vrijwilligersteam van de werkgroep ‘Mijnverleden Staatsmijn Maurits’ van Heemkunde Vereniging Geleen is uitgeroepen tot winnaar van de Erfgoedvrijwilligersprijs 2024. Deze prijs is ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en onderstreept het onmisbare werk van vrijwilligers in de erfgoedsector. Tijdens een feestelijke ceremonie in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag overhandigde minister Eppo Bruins afgelopen vrijdag een cheque van € 10.000,- aan het winnende team. 

Minister Bruins sprak zijn bewondering uit: “Vrijwilligers zijn onmisbaar voor ons erfgoed. Zij bewaken het, koesteren het, houden het levend en geven het door. Zij delen de belangrijke verhalen die monumenten, ambachten en tradities met zich meedragen. Dat is enorm belangrijk werk. Want we kunnen simpelweg niet zonder ons erfgoed, en zonder alle vrijwilligers die daarover waken.”

Het komt niet vaak voor, een cum laude promotie in de Nederlandse Letterkunde. Op vrijdag 6 december 2024 kreeg Aafje de Roest die onderscheiding voor haar proefschrift ‘De Nieuwe golf. Culturele identiteit in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop 2015 tot heden’, met de centrale onderzoeksvraag: Welke verhalen vertellen Nederlandse hiphopartiesten in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop en hoe vormen zij daarin hun culturele identiteit?

Om dit te onderzoeken, analyseerde ze exemplarische hiphoptracks en de bijbehorende videoclips van populaire hiphopartiesten uit de periode van 2015 tot heden. Met een multimodale kritische discoursanalyse onderzoekt ze hoe artiesten tekst, beeld en geluid combineren om een verhaal over culturele identiteit te vertellen. Denk hierbij aan lyrics, de mise en scène van de videoclip, beats en ritme of samples. ze  keek hierbij ook kritisch naar welke ideologieën uit de gepresenteerde identiteitsconstructies spreken en welke ideologieën eronder liggen.

De conclusie bevestigt wat de scene eigenlijk al weet: Nederlands(talig)e hiphop vertelt lokale verhalen over culturele identiteit in een werelds perspectief. Die zijn vaak gecentreerd rondom plaatsen en ruimten, maar interacteren altijd met identiteitsmarkers gender, etniciteit, sociaaleconomische positie, religie en leeftijd. Er zit vaak een maatschappijkritisch element in, en er wordt een geheel eigen Nederlands in gebruikt.

Eveline Aendekerk, directeur van de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, heeft vorige week namens de boekenbranche een Gouden Speld ontvangen. Normaliter komen mensen die veertig jaar onafgebroken in het boekenvak actief zijn pas in aanmerking voor deze speld, maar, schrijft de Koninklijke Boekverkopersbond: ‘Nu denken wij dat het hele boekenvak het met ons eens zal zijn dat Eveline Aendekerk, directeur van de CPNB, ook zo’n speld heeft verdiend.’

Via de Regeling Activiteitenprogramma’s creatieve industrie worden in 2025-2026 zestien culturele instellingen ondersteund. De regeling is na de Regeling Vierjarige instellingssubsidie creatieve industrie de tweede belangrijke regeling voor instellingen in de creatieve industrie voor de periode 2025-2028. Anders dan bij de Regeling Vierjarige instellingssubsidie staat niet de instelling, maar het activiteitenprogramma centraal.

Na beoordeling van alle aanvragen is gebleken dat op basis van het beschikbare budget van € 3,7 miljoen voor de komende twee jaar, de helft van de positief beoordeelde aanvragen kan worden ondersteund. Zestien instellingen kunnen in 2025-2026 uitvoering gaan geven aan hun plannen en een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de vakgebieden en de sector.

In de laatste ronde van de Regeling Digitale cultuur van 2024 ontving het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie ontzettend veel aanvragen. Van de 105 in behandeling genomen subsidieaanvragen zijn er uiteindelijk 34 gehonoreerd. De kwaliteit van de voorstellen was hoog met een grote diversiteit aan projectvormen en thematieken.

Op woensdag 12 februari 2025 vindt de slotbijeenkomst van het programma Innovatielabs plaats. In dit programma zijn innovatieve ideeën voor de culturele en creatieve sector onderzocht, getest en verbeterd. Makers, cultuurprofessionals en onderzoekers delen hun inzichten over hoe innovatieprojecten de culturele en creatieve sector duurzaam kunnen versterken. Met inspirerende voorbeelden uit de 33 projecten die door het programma zijn ondersteund.

De gemeenteraad van Vlissingen heeft met een krappe meerderheid ingestemd met het raadsvoorstel voor de Machinefabriek als cultureel middelpunt en 'woonkamer' van de stad. Er zijn wel zorgen om de financiële risico's. Daarom werd ook een amendement aangenomen om tussentijds te kunnen bijsturen bij tegenvallers.

Het college van B en W wil miljoenen euro's compensatiegeld van de Marinierskazerne (Wind in de Zeilen) in de Machinefabriek steken. De gemeente zoekt een invulling voor het voor miljoenen opgeknapte rijksmonument. Met het geld moet de opgeknapte fabriek hét cultureel middelpunt van de stad worden. Hiermee moeten de huisvestingskosten voor de bibliotheek, poppodium De Piek en kunstenaarscollectief KipVis de komende veertig jaar gedekt zijn.

Alle werkenden betalen in 2026 iets meer belasting om te voorkomen dat het gedoe rond de btw-verhoging op cultuur, sport en boeken de schatkist geld kost. Dat meldt staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen (Fiscaliteit) aan de Tweede Kamer. Het kabinet wil onder meer concert- en festivaltickets vanaf 2026 onder het hoge btw-tarief laten vallen. Voor kaartjes die al in 2025 worden gekocht voor evenementen die plaatsvinden in 2026, zou dat ook gaan gelden. Maar de oppositie verzette zich hevig tegen dit voorstel, waardoor het belastingplan dreigde te sneuvelen in de Eerste Kamer.

Het kabinet heeft de oppositie daarom beloofd in het voorjaar serieus te gaan zoeken naar een alternatief. Van Oostenbruggen zou het niet in lijn vinden met de wens van de oppositie om dan toch 21 procent btw te heffen in plaats van 9 procent op kaartjes die volgend jaar worden verkocht. Daarom schrapt hij dit zogenoemde overgangsrecht voor de periode van 1 januari tot 1 juli. Tegen die tijd moet wel duidelijk zijn hoe het afloopt met de btw-verhoging. Deze ingreep kost de schatkist 135 miljoen euro. Om geen gat te laten ontstaan in de begroting, heeft het kabinet besloten het belastingtarief in de eerste en tweede schijf van de inkomstenbelasting in 2026 tijdelijk met 0,03 procentpunt te verhogen. Dat kost werkenden in het ergste geval ruim twee tientjes extra.

In Almere krijgen elf culturele organisaties volgend jaar geen subsidie meer, ondanks dat hun aanvragen als voldoende zijn beoordeeld. Dit blijkt uit een raadsbrief van de gemeente Almere. Het beschikbare budget is niet voldoende om alle aanvragen te honoreren. Hierdoor vallen organisaties zoals Kunstbende Flevoland, Corrosia en Muziektalent Almere buiten de boot.

2025 wordt een uitdagend jaar. De nieuwe Bis- of kunstenplanbeleidsperiode start in een periode vol vraagtekens. Wat doet de politiek? Krijg je nog overheidssteun? Hoe beheers je de kosten? Wat is je antwoord op de krapte op de arbeidsmarkt? Hoe ga je om met een veranderende samenleving?

Meer dan ooit worden je koers herijken en cultureel ondernemen cruciaal. De Culturele Business Dag wordt hét moment om inspiratie op te doen. Samen met belangrijke collega’s uit de museale sector, film, podiumkunsten, bedrijfsleven en creatieve sector gaan we op zoek naar antwoorden. De Culturele Business Dag is een initiatief van ABN AMRO en Marc Noyons & Partners. Dit jaar vindt ‘De Culturele Business Dag’ voor de tiende keer plaats. 

Curatoren Carlien Lammers (Amersfoorter) en Renee Schuiten-Kniepstra hebben de Open Call beeldende kunst 2025 gewonnen. Zij ontvangen € 40.000 voor het kunstproject ‘Rewilden’. Het kunstproject is een stadstentoonstelling waarbij Lammers en Schuiten-Kniepstra 5 kunstenaars vragen om hardop te dromen van een stad waarin de natuur een centrale plek krijgt. Elk jaar stelt gemeente Amersfoort een geldbedrag beschikbaar als stimulans voor professionele kunstenaars en tentoonstellingsmakers. Inzendingen worden door een onafhankelijke commissie geselecteerd.

Opluchting en dankbaarheid. Het Museum van Zuilen vreesde de deuren te moeten sluiten, nadat het stadsbestuur onlangs opnieuw weigerde subsidie te verstrekken. Maar de Utrechtse gemeenteraad schiet nu te hulp met een vroeg kerstcadeau. Kleine culturele organisaties met een rijke Utrechtse geschiedenis die geen vier- of tweejarige subsidie kregen toegekend, kunnen binnenkort een beroep op 100.000 euro. De gemeenteraad wil dit financieren door een bedrag van dezelfde omvang weg te halen uit de post bijzondere projecten of impuls- en projectsubsidies.

Wintergloed Breda bracht zaterdag kunst en cultuur naar winkelcentrum Heksenwiel. Het eendags winterfestival, georganiseerd door theatercollectief EELT, stond in het teken van een muzikale en theatrale beleving. Het evenement was bedoeld om mensen die een stapje verder verwijderd zijn van cultuurparticipatie dichter bij cultuur te brengen. Bezoekers konden tijdens hun bezoek genieten van een breed scala aan voorstellingen met de focus op muziek, dans en theater.

Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en hebben onderzoek gedaan naar erfgoedbeoefening: wie zetten zich actief in voor erfgoed, wat doen ze en waarom doen ze dat? 

Nederlanders zijn in hun vrije tijd vooral actief bezig met onderzoek doen, het organiseren van activiteiten en bijeenkomsten en met het onderhouden of opknappen van cultureel erfgoed. Ruim 40% van alle actieve erfgoedbeoefenaars is verbonden aan een vereniging of andere, informele groep, of aan een online community. We zien in het onderzoek dat meer jongeren dan senioren zich in hun vrije tijd actief inzetten voor cultureel erfgoed. Mensen met een beperking of chronische aandoening zijn in gelijke mate actief als mensen zonder beperking. Als we kijken naar spreiding zie we dat het percentage actieve erfgoedbeoefenaars iets hoger is buiten de sterk stedelijk gebieden.

Een terugblik op de Conferentie digitalisering & cultuur van Kunstgebouw. Het was een dag vol inspiratie, kennisdeling en nieuwe connecties. Samen hebben we de toekomst verkend van digitalisering binnen het culturele veld. Bekijk de aftermovie, het visuele verslag en de foto’s.

 Bij Club Zien snappen ze heel goed hoe je een museumbezoek leuk én leerzaam maakt voor vmbo-leerlingen. We liepen mee met een klas tieners die Museum Helmond bezocht. ,,Hier kun je tenminste iets dóen.” Dat is ook het doel van de lessen die Club Zien ontwikkelt: verbeelding, verwondering en creativiteit stimuleren. 

In 2021 begon het project met een pilot in Het Noordbrabants Museum en Design Museum Den Bosch, waarbij vmbo-leerlingen en docenten meedachten over de lesinvulling. In 2023 is Club Zien uitgerold naar Stedelijk Museum Breda, Van Abbemuseum Eindhoven en Museum Helmond. Ook hier dachten leerlingen en docenten mee over de lessen. In 2024 kwamen De Pont museum, Het Schoenenkwartier, Museum Het Markiezenhof, Museum Jan Cunen, TextielMuseum en Tongerlohuys erbij. In de periode 2025-2028 krijgt Club Zien subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de provincie Noord-Brabant. 

Het is de droom van elke museumdirecteur: een verdrievoudiging van het aantal bezoekers in anderhalf jaar tijd. Het vernieuwde Van Gogh Village Museum in Nuenen wilde over vijf jaar 45.000 bezoekers trekken. Maar dat doel werd dit jaar al behaald. “Het is echt boven verwachting”, zegt directeur Simone van der Heiden. Het museum is aantrekkelijker geworden door de verbouwing, verklaart Van der Heiden het grote bezoekersaantal. “Zo kunnen we meer wisseltentoonstellingen houden, waardoor bezoekers terugkomen. En de internationale reiswereld heeft ons meer omarmd; bezoekers komen uit alle windstreken.”

Blij op de lauweren rusten, kan het museum niet. “We zijn erg bezig met educatie,” legt Van der Heiden uit. “We ontwikkelen programma’s voor alle leeftijdsgroepen, van groep een van de basisschool tot en met de middelbare school.” Dit doet het museum in samenwerking met chipmachinefabrikant ASML. Ook werkt het Van Gogh Village Museum aan een minitentoonstelling waarmee het langs verpleeghuizen kan: om mensen die niet meer mobiel zijn, toch een vleugje Vincent te kunnen geven.

De Dutch Design Foundation (DDF) hoeft de gemeente niet langer een vergoeding te betalen voor het gebruik van de merknamen Dutch Design Week (DDW) en Dutch Design Awards (DDA). Beide partijen gaan daarvoor de tien jaar oude overeenkomst waarin de vergoeding van jaarlijks 175.000 euro was vastgelegd, ontbinden. Die overeenkomst was in 2014 een noodgreep om Capital D, de voorloper van de Ducht Design Foundation, van de financiële ondergang te redden. 

De Dutch Design Foundation heeft de DDW succesvol uitgebouwd en veel landelijke en internationale bekendheid gegenereerd, stelt het stadsbestuur. De gemeente ziet een belangrijke rol voor de stichting weggelegd in het streven om Eindhoven ook in de toekomst aantrekkelijk te houden voor designers. Om dat doel te bereiken, wordt ook een nieuwe ‘werkorganisatie’ in het leven geroepen, die straks ook onder de Dutch Design Foundation gaat werken.

Je kunt niet mét en ook niet zonder. De relatie met geld kan – op zijn zachtst gezegd – tegenstrijdig zijn. Dat geldt voor autonoom kunstenaars, voor wie kunstwerken geen commerciële producten zijn, misschien nog wel iets meer. Voor de één staat geld voor vrijheid en mogelijkheden. Voor de ander heeft het te maken met werk. En weer een ander vervalt bij de gedachte aan geld in stress en frustratie. Cultuur + Ondernemen deelt drie vragen over geld. 

De bezwaarprocedure inzake de provinciale Regeling Professionele Kunsten 2025-2028 is nog in volle gang. Tijdens de ledenvergadering van de Kunst van Brabant (dKvB) op 27 november bleek dat de (kwaliteit van de) informatie over de huidige aanpak van de bezwarenprocedure vanuit de provincie Noord-Brabant zeer uiteenloopt. Gevolg is dat nu niemand van de bezwaarmakers meer precies weet waar ie aan toe is, hoe de procedure loopt, wat de rol van de HAC op dit moment is, wat de rol van de HAC op dit moment zou moeten zijn, wanneer er hoorzittingen zullen plaatsvinden, wat de reactietermijnen van de provincie zullen zijn, wat de deadlines zijn.

De vertraging en onduidelijkheid met betrekking tot de afhandeling van de procedure bemoeilijken in hoge mate een fatsoenlijke afbouw van de huidige dan wel opbouw van de voorgenomen activiteiten. Brabantse culturele instellingen zitten met hun handen in het haar. dKvB roept de gedeputeerde ten stelligste op om nog deze week alle bezwaarmakers individueel te benaderen en hen eenduidig te informeren over de stand van zaken van de bezwaarprocedure.

Een theater dat de lokale werkgelegenheid stimuleert, een kunstproject dat eenzame ouderen verbindt, of een museumexpositie die klimaatverandering tastbaar maakt - de impact van kunst en cultuur reikt vaak verder dan het podium of de museumzaal. Maar waarover praten we dan precies als we het hebben over impact? Volgens onderzoekers Lies Wijnterp (HKU Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) en Gwen Parry (Hogeschool van Amsterdam) gaat het om een mix van maatschappelijke en artistieke waarden die levens of omgevingen beïnvloeden. Zij belichten hoe de culturele en creatieve sector stuurt op maatschappelijke betekenis en deze evalueert en onder woorden brengt.

Goed nieuws voor cultuurmakers en betrokken buurtbewoners in Brabant: de provincie investeert tot en met 2027 in het totaal € 900.000 in het Buurtcultuurfonds Noord-Brabant. Dit fonds steunt kleinschalige culturele projecten die sociale verbinding, creativiteit en een betere leefomgeving stimuleren. Aanvragen kunnen worden ingediend vanaf 7 januari 2025. Het Buurtcultuurfonds is een gezamenlijk project van de provincie Noord-Brabant en het Cultuurfonds Noord-Brabant.

Twee jaar geleden lanceerde Vfonds de regeling Houd je erfgoed levend, een subsidie die het immateriële erfgoed van Indische, Molukse, Papoea en Peranakan gemeenschappen in Nederland zichtbaar moest maken. Tijdens een feestelijke afsluiting in de Stadsschouwburg in Utrecht werden vorige week de resultaten gepresenteerd. Programmamaker Dunja Colman reflecteert op het succes van de regeling, die niet alleen erfgoed tot leven bracht, maar ook zorgde voor erkenning en heling binnen gemeenschappen – met waardevolle lessen voor de erfgoedsector.

Provinciale Staten hebben de cultuurnota ‘Bouwen aan de culturele samenleving in Flevoland’ vastgesteld. De provincie Flevoland trekt de komende vier jaar 2,6 miljoen euro extra uit voor kunst en cultuur. Al jaren is het een zorgpunt dat de culturele sector in Flevoland klein is en in omvang en variatie achterloopt op de rest van het land. Daarom is er volgens het provinciebestuur extra geld nodig om het basisniveau op te krikken, bovenop de 3,3 miljoen die de provincie hier al aan uitgeeft. Extra geld vergroot het aanbod en versterkt de levensvatbaarheid van de culturele sector.

Nieuwe Instituut heeft, met steun van Het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa), de inhoud van de tentoonstelling Nederland op de tekentafel. 100 jaar toekomstideeën online beschikbaar gemaakt. De teksten, beelden, foto's en maquettes - veelal uit de collectie van het Nieuwe Instituut - zijn te bekijken tijdens een virtuele wandeling door de tentoonstelling. De tentoonstelling biedt met zowel nieuwe ontwerpvoorstellen als talloze voorbeelden uit de architectuurcollectie van het Nieuwe Instituut de broodnodige inspiratie voor een nieuwe visie op de inrichting van ons land.

 Al snuffelend tussen tweedehands boeken of meubels kun je deze winter zomaar een kunstenaar tegen het lijf lopen in de kringloopwinkels in Tilburg. Zo heeft muziekproducer Yannick Verhoeven (34) deze week zijn studio in Kringloop Tilburg. Het kantoor van de eigenaar van Kringloop Tilburg is voor de gelegenheid leeggeruimd. De mobiele muziekstudio staat gezellig vol: mengpanelen, een orgel, keyboard en zijn laptop sieren de ruimte.

Aan een oproepje om oude instrumenten in te leveren bij de kringlopwinkel, is door inwoners van Tilburg volop gehoor gegeven. Het project doet Verhoeven in samenwerking met het Tilburgse Tweedehands het Festival, dat in maart plaatsvindt maar de rest van het jaar diverse andere projecten organiseert.

Muziek, dans, creativiteit en jezelf zijn. De open dag bij creatieve broedplaats Electron was zondag één groot feest ,,We willen laten zien wat voor bijzondere plek we nog steeds zijn, ondanks de sloop van een groot deel van het gebouw.” ,,Wij geven echt niet zomaar op en dat mag de gemeente zien”, vertelt Lisette Spee, directeur van Electron. De toekomst van de Bredase broedplaats is onzeker. Een deel van het gebouw aan de Speelhuislaan is gesloopt als gevolg van de plannen voor herontwikkeling van het pand en het omliggende gebied. Desondanks weten mensen nog altijd Electron te vinden.