Trends & Ontwikkelingen

Het Stedelijk Museum Breda biedt een ‘zintuiglijke dwaalroute’ aan en het Museum van de Geest in Haarlem heeft een ruimte ingericht om te ademen. Gemene deler: aandacht voor de binnenwereld van de bezoeker. Het draait er daarbij niet om bezoekers meer te leren over de geschiedenis of technieken van de kunstenaar, maar om ze meer aandacht te laten krijgen voor wat een kunstwerk op dat moment bij hen teweegbrengt. Kijken met achtzaamheid, niet met kennis.

Danser en choreograaf Ernst Meisner zal Nationaal Ballet vanaf 1 augustus 2026 leiden. De eerste reacties op het nieuws zijn prijzend. Meisner staat bekend als betrokken begeleider van talent en zoekt samenwerking op met hiphop-dans. De 42-jarige Meisner is momenteel al betrokken bij de organisatie als adjunct-directeur en artistiek leider van de Junior Company. Hij volgde in zijn jonge jaren de Nationale Balletacademie en danste zelf bij The Royal Ballet in Londen en Het Nationale Ballet.

Vier boeken uit de populaire Gorgels-serie van Jochem Myjer en illustrator Rick de Haas zijn recentelijk bekroond met de ‘Goudenboek’ oorkondes, zo meldt de CPNB. De Gorgels ontving een Diamanten Boek voor meer dan 200.000 verkochte exemplaren. Daarnaast werd De Gorgels en het geheim van de gletsjer onderscheiden met een Platina Boek, omdat hiervan officieel meer dan 150.000 boeken zijn verkocht. Ook zijn er Gouden Boeken uitgereikt voor De Gorgels en de laatste kans en De wereld van de Gorgels, beide met meer dan 75.000 verkochte exemplaren.

Vanaf 2 januari 2025 kunnen muziekauteurs de Ontwikkelbeurs muziekauteur aanvragen. Deze nieuwe regeling vervangt de werkbijdrage muziekauteur en legt een sterkere nadruk op de artistieke ontwikkeling van makers. Met deze regeling wil het Fonds professionele muziekauteurs de ruimte geven om hun werkpraktijk verder te verdiepen en ontwikkelen. De ontwikkelbeurs muziekauteur is bedoeld voor professionele muziekauteurs die willen investeren in hun artistieke ontwikkeling door middel van muziekinhoudelijk onderzoek. De beurs is beschikbaar voor muziekauteurs uit alle muziekgenres, met of zonder kunstvakopleiding.

Een gezonde, inclusieve en veilige werkomgeving is essentieel voor de werkcultuur binnen de filmsector. Het gaat om een eerlijke beloning voor makers, cast en crew in alle fases van filmmaken, maar ook om veiligheid op de werkvloer, heldere arbeidsvoorwaarden en evenwicht tussen de ambities van een filmproject en de benodigde capaciteit en inzet van crew.

De sector zelf heeft daarin aan de hand van de Ketentafel Film/AV al belangrijke stappen gezet. Om de ontwikkelde praktijkinstrumenten te ondersteunen heeft het Filmfonds de bijdrage voor fair practice de afgelopen jaren aanzienlijk verhoogd. Vanaf 2025 wordt de beschikbaarheid van deze middelen structureel. In aanvulling hierop benadrukt het Fonds het belang van een brede inspanning voor fair practice onder alle betrokken financiers bij een filmproject.

Sinds 2008 kunnen gemeenten met cofinanciering van het Rijk functionarissen inzetten die sport of cultuur combineren met ten minste één andere sector, zoals onderwijs, zorg, welzijn of het bedrijfsleven. Het doel van deze landelijke regelingen is Nederlanders te motiveren tot deelname aan sport en cultuur. Sinds 1 januari 2023 is de herziene Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC) van kracht. Deze regeling en het akkoord vallen, samen met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), onder de Brede SPUK. De BRC wordt ieder jaar gemonitord door het Mulier Instituut. 

Uit de monitor 2023 blijkt dat in 75% van de gemeenten één of meer cultuurcoaches werkzaam is. Zij leggen in de praktijk het meeste de verbinding met de kunst- en cultuursector (93%), primair onderwijs (89%), wijkcentra en buurtverenigingen (57%), welzijn (57%) en het voortgezet onderwijs (55%). Opvallend is dat niet alleen de cultuurcoaches, maar ook de andere profielen uit de BRC verbindingen leggen met de kunst- en cultuursector.

Het CBS publiceert nieuwe gegevens over kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep. De tabellen bevatten cijfers over kenmerken, positie op de arbeidsmarkt en arbeidsomstandigheden van kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep in de periode 2013/2015 tot en met 2021/2023. In de tabellen zijn cijfers opgenomen waarmee personen die werkzaam zijn als kunstenaar kunnen worden vergeleken met andere werkenden met een creatief beroep, met werkenden op het hoogste beroepsniveau en met de werkzame beroepsbevolking als geheel. 

Meer dan tweehonderd internationale wetenschappers en activisten hebben hun beklag gedaan bij het Amsterdamse Veilinggebouw de Zwaan vanwege de verkoop van een menselijke schedel. Het veilinghuis heeft besloten voortaan geen menselijke resten te veilen. De met blauw pigment versierde schedel, die waarschijnlijk afkomstig is van het Fon-volk in Benin, werd op 11 november geveild als ‘power object’. De schedel kwam uit de nalatenschap van een Haarlemse verzamelaar die geïnteresseerd was in voodoocultuur, licht Michiel Boerma, specialist tribale kunst, toe. Voor 800 euro werd de schedel afgehamerd.

De protestbrief is geschreven door vooraanstaande wetenschappers uit Benin en ondertekend door wetenschappers en activisten uit onder meer Benin en de steden Brussel, Berlijn en Amsterdam. Zij stellen dat in Beninse culturen het verkopen van voorouderlijke resten ingaat tegen ‘praktijken van rouw en spirituele rituelen waarbij de doden worden betrokken’. Naar aanleiding van de brief heeft het veilinghuis besloten in de toekomst geen menselijke resten te verkopen.

Een mobiele trailer vol kunst die inspireert, verbindt en helend werkt. Dat is in een notendop het idee achter het Living Museum van Selinde Baar (31) uit Bergen op Zoom. Om deel te nemen aan het Living Museum hoef je geen kunstenaar te zijn, vindt Baar. Met haar initiatief richt ze zich vooral op mensen die een rugzakje hebben, de zogenaamde outsiders: daklozen, mensen met psychische problemen of een verslavingsachtergrond. „Maar ook mensen zonder rugzak zijn welkom”, zegt ze, „Het Living Museum is voor iedereen. Een plek om je talent te ontdekken, te uiten of te ontwikkelen.” 

Omdat ze uit eigen ervaring weet dat kunst helend kan werken, hoopt ze met haar initiatief een grote groep te bereiken.„Ons museum wordt een plek om andere mensen te ontmoeten, om (samen) kunst te maken en te delen. Dat willen we bereiken: een levend museum waar iedereen welkom is, waar mensen het gevoel hebben dat ze erbij horen, dat ze zin aan hun leven kunnen geven en hun talenten kunnen laten zien. Want iedereen verdient een podium.”

Ernst Meisner (42) wordt in 2026 de nieuwe artistiek directeur van Het Nationale Ballet. Hij volgt Ted Brandsen (65) op, die het grootste dansgezelschap van Nederland naar de top van de internationale balletwereld bracht. Vanaf zijn 18de danste Meisner tien jaar bij The Royal Ballet in Londen. Daarna schopte hij het bij Het Nationale Ballet nog tot grand sujet. 

Vanaf 2013 maakte hij als artistiek leider van de nieuw opgerichte Junior Company een gewild ensemble voor net afgestudeerde balletdansers: de groep werkt als springplank van opleiding naar internationale topgezelschappen. In deze rol ontdekte Meisner dat het mondiaal scouten van talent en het coachen van balletdansers hem nog beter afgaat dan zelf dansen en choreograferen. Dat mag hij straks op het allerhoogste balletpodium van Nederland laten zien: Meisner (42) is door de Raad van Toezicht van Nationale Opera & Ballet verkozen tot opvolger van de veel geroemde Ted Brandsen (65). Die gaat in juli 2026 met pensioen als artistiek directeur van HNB.

De rechter heeft geoordeeld dat de collectie van het Afrika Museum in Berg en Dal eigendom is van de paters van de Congregatie van de Heilige Geest. Het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW) moet de collectie aan hen teruggeven.

De paters waren naar de rechter gestapt, na een conflict met het museum over het eigenaarschap van de collectie. Het NMVW exploiteerde het inmiddels gesloten Afrika Museum sinds 2014. Beide partijen waren van mening dat zij de eigenaar waren van de museale collectie. De rechtbank in Arnhem heeft nu geoordeeld dat vrijwel de gehele collectie door de paters aan het NMVW in bruikleen is gegeven, omdat het behoud ervan voor hen van groot belang was, zegt de rechter. Alleen de inventaris van het museum is eigendom van het NMVW. De rest moet dus teruggegeven worden aan de paters.

De gemeente Breda heeft de eerste activiteitensubsidies toegekend voor culturele activiteiten die in 2025 plaatsvinden. Deze subsidies horen bij het nieuwe cultuurbeleid ‘Stad van Creatief Talent 2025-2040’. Bijna 90 culturele organisaties, verenigingen, amateurkunstenaars en creatieve talenten krijgen steun voor hun project. In totaal is er 694.000 euro aan subsidie verdeeld. 

De subsidies zijn onder te verdelen in 4 categorieën. Culturele projecten met een Stedelijk Belang, Samen Cultuur Maken, Creatieve Talenten en Makers, Culturele Activiteiten in de Wijken en Dorpen. 

De Staat hoeft geen nadeelcompensatie te betalen aan  zzp’ers in de culturele en creatieve sector voor de coronamaatregelen die zijn genomen tussen 2020 en 2022. Dat volgt uit een uitspraak van de rechtbank Den Haag in een procedure die vakbond Kunstenbond en enkele zzp’ers hebben aangespannen tegen de Staat. De Kunstenbond ziet in het vonnis een aanmoediging om met kabinet en wetgever in gesprek te gaan over de abnormale last die culturele zzp’ers hebben geleden.

De rechtbank bevestigt dat de eisers flinke schade hebben geleden door de coronamaatregelen. De rechter erkent ook dat de eisers zelf geen rekening konden houden met de gevolgen van deze maatregelen. Ook zegt de rechter dat het een grote groep is die is geraakt. Tot financiële compensatie komt de rechter niet, omdat de rechtbank zich volgens de rechter dan op het terrein van de politiek zou bevinden. De rechter zegt dat het een politieke keuze is hoe lasten over de samenleving worden verdeeld. 

Kunst kan een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van patiënten en hun naasten tijdens moeilijke periodes. Het biedt afleiding, roept emoties op en draagt bij aan een menselijkere en minder klinische omgeving. Maar wat betekent kunst precies voor de mensen die het in het ziekenhuis ervaren? Het LUMC en Leyden Academy onderzochten hoe kunst wordt beleefd in het ziekenhuis en welke betekenis het heeft voor deze groepen. Met vragenlijsten, korte en diepgaande interviews, en creatieve feedbacksessies zijn de ervaringen van patiënten en naasten verzameld. 

Kunst in het ziekenhuis roept diverse reacties en gevoelens op, waarbij zes thema’s centraal stonden: afleiding, emoties, verbinding, herkenning, mens-zijn en houvast. Hoewel kunst geen directe medische oplossing biedt, kan het patiënten helpen zich meer mens te voelen en stress te verminderen. Het onderzoek laat zien dat er behoefte is aan meer interactieve en toegankelijke kunst in ziekenhuizen, inclusief aandacht voor persoonlijke kunst op patiëntenkamers.

Staatssecretaris Van Oostenbruggen (Financien - Fiscaliteit, Belastingdienst en Douane) geeft , mede namens de minister SZW, antwoord op vragen over de beoordeling van arbeidsrelaties en ondernemerschap en de publieksvoorlichting van de Rijksoverheid en de Belastingdienst hieromtrent. Het Tweede Kamerlid Van Vroonhoven (NSC) heeft de vragen gesteld.

Er zijn 43 vragen gesteld over de beoordeling van arbeidsrelaties en ondernemerschap en de publieksvoorlichting van de Rijksoverheid en de Belastingdienst hieromtrent. Een groot deel van de vragen gaat over de wijze waarop een arbeidsrelatie beoordeeld dient te worden en hoe alle feiten en omstandigheden daarin een rol spelen. Dit zijn arbeidsrechtelijke vragen die primair de verantwoordelijkheid zijn van de minister van SZW. Deze vragen zijn dan ook door SZW beantwoord. Daarnaast zijn er vragen gesteld over het afwegingskader dat de Belastingdienst op zijn website heeft gepubliceerd. Deze zijn door de Belastingdienst beantwoord.

De Belastingdienst gaat vanaf 1 januari 2025 weer volledig handhaven bij organisaties die werken met mensen die volgens de wet eigenlijk in loondienst horen. Wel worden er over het kalenderjaar 2025 nog geen boetes opgelegd. Dit geldt voor zowel verzuim- als vergrijpboetes. Organisaties kunnen eerst een waarschuwing van de Belastingdienst krijgen voordat er zogenaamde boekenonderzoeken (controles) worden ingesteld. Daarnaast worden alle goedgekeurde modelovereenkomsten automatisch verlengd tot en met 31 december 2029. 

Met deze maatregelen geeft de Belastingdienst uitvoering aan het verzoek van de Tweede Kamer voor een zachte landing bij de handhaving op schijnzelfstandigheid. Meer hierover is te lezen in het handhavingsplan arbeidsrelaties 2025 dat vandaag gepubliceerd is op de website van de Belastingdienst.  

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) nodigt vrijwilligers en studenten uit om deel te nemen aan de zesde editie van het ‘13 Provinciën’ project. Met dit project wil de RCE maritiem onderzoek stimuleren en de verscheidenheid aan verhalen van de twaalf provinciën van Nederland én de Noordzee in kaart te brengen en zo het maritieme verleden boven water halen.

Daarom is het project ‘13 Provinciën’ in het leven geroepen. Hiermee wil de RCE burgerinitiatief en -participatie stimuleren en tot een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk maken. Vrijwilligers en studenten hebben vaak veel lokale maritieme kennis. Door vrijwilligers en studenten onderzoek te laten uitvoeren over een zelfgekozen onderwerp ontstaat kennisuitwisseling die inspiratie kan bieden en waar iedereen van kan leren. 

De provincie Zuid-Holland en het Nationaal Restauratiefonds stellen samen 1 miljoen euro extra beschikbaar voor het Cultuurfonds voor Monumenten Zuid-Holland. Vanaf 1 januari 2025 kunnen eigenaren een lening tegen gunstige voorwaarden aanvragen bij het Restauratiefonds voor het verduurzamen, restaureren en/of herbestemmen van lokaal beschermde monumenten in Zuid-Holland. Het Cultuurfonds voor Monumenten Zuid-Holland ondersteunt eigenaren van lokaal beschermde monumenten, zoals gemeentelijke en beeldbepalende panden. Hiermee geven we een impuls aan een aantrekkelijke en leefbare omgeving. 

Cathelijne Broers, directeur Cultuurfonds: “Deze samenwerking maakt het mogelijk om met een revolverend fonds blijvend impact te maken. Dankzij de rente en aflossing kunnen we steeds meer eigenaren helpen met hun monument toekomstbestendig te maken. Lokaal beschermde parels die de regio karakter geven verdienen deze aandacht.”

Hans Schamlé heeft eind november de Andreaspenning ontvangen voor zijn grote inzet in de Amsterdamse kunstsector en daarbuiten. Volgens wethouder Touria Meliani is hij ‘van onschatbare waarde voor generaties van dwarse en vernieuwende podiumkunstenaars’. ‘Voor de kunsten in onze stad was je boven alles een vaandeldrager, een sleutelfiguur’, zei Meliani in haar toespraak. ‘Iemand die altijd het verbeteren van de positie van kunstenaars voorop stelde, wat je ook deed en wie er ook tegenover je zat. Een ankerpunt voor de ontwikkeling van kunstenaars en instellingen, een steun en toeverlaat.’

Staatssecretaris Van Oostenbruggen informeert de Eerste en Tweede Kamer over de gevolgen van de motie Van Dijk c.s. voor het overgangsrecht bij de wettelijk vastgelegde btw-verhoging op media, cultuur en sport dat in het Belastingplan is opgenomen. Het kabinet kondigt aan dit overgangsrecht voor een afgebakende periode op te schorten door middel van een beleidsbesluit. De Eerste Kamer heeft eenzelfde brief ontvangen.

Het Belastingplan 2025 bevat een maatregel waarmee de btw op logies en de btw op cultuur, sport en media per 1 januari 2026 omhoog gaat van 9% naar 21%. Voor cultuur, sport en media geldt de volgende overgangsregeling: Gaat het om overdrachten van vouchers voor enkelvoudig gebruik en betalingen die worden gedaan tot en met 30 juni 2025, voor prestaties die gelden voor 2026 en later? Dan brengt de ondernemer 9% btw in rekening. Gaat het om overdrachten van vouchers voor enkelvoudig gebruik en betalingen die worden gedaan na 30 juni 2025, voor prestaties die gelden voor 2026 en later? Dan brengt de ondernemer 21% btw in rekening.

Er wordt op dit moment nog onderzoek gedaan naar een alternatieve maatregel voor de btw-verhoging op cultuur, sport en media. 

Pharrell Williams (51) is de nieuwe ambassadeur voor UNESCO op het gebied van kunst, onderwijs en ondernemerschap. De Amerikaanse artiest is benoemd in Parijs tijdens een ceremonie op het hoofdkantoor van UNESCO. Pharrell zal de komende jaren "de stem van UNESCO vertegenwoordigen tijdens belangrijke internationale bijeenkomsten gewijd aan cultuur, en de onderwijs- en culturele programma's ondersteunen die de organisatie wereldwijd uitvoert", aldus de VN-organisatie. Met name in Afrika zal hij als "mentor en rolmodel" optreden. De artiest zei dat hij vereerd is te zijn gekozen door UNESCO.

Theaterdirecteur- en producent Jan Zoet had een indrukwekkende staat van dienst in de podiumkunsten. Hij was ervan overtuigd dat alleen onderlinge samenwerking en maatschappelijk engagement de cultuursector konden helpen. Een necrologie in de NRC. 

Met zijn enthousiasme was hij in staat iets groots te verrichten tijdens de lockdown als gevolg van de coronapandemie: hij initieerde de Taskforce culturele en creatieve sector (TCCS), mede onder verantwoordelijkheid van de belangenorganisatie Kunsten ’92 met ruim vierhonderd leden. Omdat de culturele sector door de sluiting van theaters en concertzalen zwaar werd getroffen, was overheidssteun onontbeerlijk.

Voor zover ze weten bestaat het nog in geen andere gemeente: de Amsterdamse kunstbemiddelaars. Dat zijn professionele kunstbeoefenaars (vaak docenten) die inwoners met psychosomatische klachten via kunst en cultuur een duwtje in de rug geven. Hoe werkt het en wat zijn de uitdagingen?

In 2016 startte het initiatief ‘Welzijn op recept’ in Amsterdam. ‘In 2019 is het aanbod verrijkt met kunst en cultuur’, vertelt gemeentelijk projectleider Ester Tas. ‘Dat begon als pilot ‘Kunst op Recept’ in Oost. Maar de resultaten waren zo beloftevol dat het is ondergebracht bij Welzijn op Recept. Dat is een krachtig merk en herkenbaar voor de doorverwijzers’. Amsterdam kent inmiddels 8 kunstbemiddelaars in verschillende stadsdelen. Daarnaast zijn er in Oost, Zuidoost en binnenkort Nieuw-West speciale inloopateliers voor allerlei kunstzinnige activiteiten zoals muziek, dans en schilderen. 

Goed nieuws voor Spot!, de ‘culturele hotspot’ voor jongeren in het stadshart van Lelystad. Dit centrum dreigt dakloos te worden, maar de gemeente schiet te hulp. Een ruime meerderheid van de raad draagt het college op om een nieuwe locatie te vinden.  Misschien kunnen de jongeren wel terecht in cultureel centrum De Kubus. Wethouder Sjaak Kruis: ,,Ook wij vinden dat het abrupt is gegaan.’’

Met de nieuwste update van ons dashboard Cultureel Zuid-Holland in kaart komt erfgoed in de culturele infrastructuur beter in beeld. Met de toevoeging van 4 nieuwe erfgoed-indicatoren, mogelijk gemaakt met de data van Erfgoedhuis Zuid-Holland, hebben we nu meer inzicht in de aanwezigheid van verschillende typen erfgoed in Zuid-Holland. De extra informatie is belangrijk voor erfgoedprofessionals en mensen die beleid maken.

Vanaf 2 januari 2025 kunnen muziekauteurs de ontwikkelbeurs muziekauteur aanvragen. Deze nieuwe regeling vervangt de werkbijdrage muziekauteur en legt een sterkere nadruk op de artistieke ontwikkeling van makers. Met deze regeling wil het Fonds professionele muziekauteurs de ruimte geven om hun werkpraktijk verder te verdiepen en ontwikkelen. 

De ontwikkelbeurs muziekauteur is bedoeld voor professionele muziekauteurs die willen investeren in hun artistieke ontwikkeling door middel van muziekinhoudelijk onderzoek. Ze werken aan nieuw werk dat zowel hun eigen werkpraktijk verdiept of verbreedt, als het bredere muziekveld verrijkt. De ontwikkelbeurs geeft componisten en andere muziekauteurs de mogelijkheid om nieuwe vormen of inhoud te verkennen. Hiermee draagt het Fonds bij aan het realiseren van onderscheidende podiumkunsten en een levendig en divers muzieklandschap dat zowel makers als publiek inspireert.

Vanaf februari 2025 kunnen beleidsmakers en bestuurders in Overijssel gebruikmaken van een nieuw instrument: Cultureel Overijssel in Kaart. Dit online dashboard biedt waardevolle informatie over de 25 gemeenten in Overijssel. Het bundelt actuele data over inwoners, culturele infrastructuur, programma’s en beleid uit verschillende bronnen. Daardoor kunnen beleidsmakers gerichter beleid maken. De kaart kwam tot stand door nauwe samenwerking met onze collega-organisatie Kunstgebouw, de provinciale ondersteuningsinstelling voor cultuur in Zuid-Holland. Op donderdag 13 februari wordt Cultureel Overijssel in Kaart feestelijk geïntroduceerd in Almelo. 

Het verhaal van de Elbophilharmonie in Hamburg is een succesverhaal. Sinds de opening zijn alle concerten stijf uitverkocht. Een beetje vergelijkbaar met de eerste jaren van het Amsterdamse Muziektheater. Dat werd geopend in 1986 en iedereen wilde het nieuwe theater bezoeken. Kaartjes waren die eerste jaren schier onmogelijk te krijgen. 

Het spectaculaire gebouw, ontworpen door de Zwitserse architecten Jacques Herzog en Pierre de Meuron, is hét landmark, het oriëntatiepunt van de stad geworden. Op elke reisgids over Hamburg staat op de cover een spectaculaire foto van de Elbphilharmonie. Bijna acht jaar is Elphi aan de Elbe in bedrijf, en de Hamburgers blijven toestromen. 

VPRO-documentaireprogramma Tegenlicht is nog een jaar op tv en houdt dan, per 2026, op te bestaan. Dat heeft de omroep maandagochtend aan de redactie meegedeeld. Het programma, dat eens per maand op zondagavond op NPO2 te zien is, sneuvelt door een verlegde focus naar “geopolitiek en buitenland-journalistiek”, stelt de omroep. Tegenlicht staat bekend om zijn futuristische, optimistische en geregeld klimaatactivistische insteek.

Met het besluit anticipeert de omroep naar eigen zeggen op de vaststelling van de NPO dat de toekomst van het programma ‘ongewis’ is, stelt de VPRO. Volgens de NPO is het besluit in overleg genomen met de VPRO. Door te stoppen met Tegenlicht ontstaat ruimte om “de buitenlandjournalistiek verder uit te breiden met een wekelijks tv-programma en voor de ontwikkeling van een aantal journalistieke streamingseries”, aldus directeur Video Jojanneke Doorn in een reactie.