Trends & Ontwikkelingen

Op de eerder deze week verzonden brief aan gedeputeerde Maes waarin de Kunst van Brabant om opheldering vroeg over de afhandeling van de bezwaren voor de Regeling Professionele Kunsten 2025-2028 is een reactie gekomen. Hierin wordt de voortgang van de behandeling van de bezwaren toegelicht. Op 7 februari staat de behandeling van de bezwaarschriften geagendeerd op de agenda van de Hoor- en Adviescommissie (HAC). Door het onverwacht grote aantal bezwaren vergt de behandeltermijn meer dan de standaardperiode. 

Duurzaamheid is een onderwerp dat de laatste jaren steeds hoger op de maatschappelijke agenda is komen te staan. Ook in de boekensector is het thema urgent. Boekenvakkers moeten de eigen beroepspraktijk verduurzamen, om de ecologische voetafdruk te verminderen, om kosten te besparen en vanwege aankomende wet- en regelgeving. Hierbij is het zaak om ook de heilige huisjes aan te pakken.

Waar al wordt verduurzaamd, gebeurt dat momenteel vooral op kleine schaal. Daarnaast worden collectieve initiatieven gestart, zoals het Handvest Duurzaam Publiceren. Om als sector echt toekomstbestendig te worden, is het van belang dat er op grotere schaal wordt samengewerkt door partijen in de keten. KVB Boekwerk liet daarom onderzoeken wat de actuele stand van zaken is rondom duurzaamheid in de boekensector en welke kansen er liggen voor verdere toekomstbestendigheid.

Videoplatforms zoals TikTok, Instagram Reels en YouTube Shorts domineren de wereldwijde mediaconsumptie. Voor culturele organisaties liggen er kansen om korte video's (ook wel short form video’s genoemd) in te zetten om meer betrokkenheid te creëren. Short-form video’s zijn snel toegankelijk en inspireren en vermaken kijkers overal ter wereld. In tegenstelling tot reguliere video’s communiceren korte video’s de boodschap snel en direct, waardoor je als marketeer eenvoudig meerdere video’s kan maken en relevant blijft in de digitale wereld. 

Vooral onder jongeren, zoals Generatie Z, biedt short form video mogelijkheden voor directe en effectieve communicatie. Korte video’s zijn het meest populair op Instagram, TikTok en YouTube. 6 tips: 1. Ken je publiek. 2. Houd het helder en eenvoudig. 3. Wees creatief en authentiek. 4. Gebruik je smartphone om te filmen. 5. Ontwerp voor stille weergave. 6. Inspireer en verbind. 

Het past in een zorgwekkende trend: muziekscholen die zich terugtrekken als werkgever, verdwijnen of zich alleen nog maar als kamerverhuurder opstellen. Dé muziekschool van Rotterdam, Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR), is de volgende in die trend. Vanaf mei wordt de hele muziektak, die kinderen en volwassenen in staat stelt muziekles aan een muziekschool te volgen, opgeheven. De muziekschool kwam jaarlijks 1,1 miljoen euro tekort. De SKVR wil alle muziekdocenten ontslaan en de zzp'ers hun opdracht ontnemen. Ze vragen hun docenten om zichzelf te organiseren.

De SKVR heeft de Rotterdamse gemeenteraad niet eerder op de hoogte gebracht. Niet alleen de docenten, maar ook de gemeenteraad is volkomen verrast door de koerswijziging van de stichting. Zij waren niet geïnformeerd over deze 'herstructurering'. De SKVR heeft net 7,7 miljoen euro aan vierjarige subsidie binnengehaald, op basis van een plan waarin het belang van dit muziekonderwijs bijna op elke pagina wordt onderstreept. "Maar die stoten ze dus een paar weken later af", zegt Jorien Muste, in loondienst als viooldocent bij de SKVR. Zij vindt het "misleiding van de politiek".

Bij het vormgeven van de toekomst van de Europese Unie wordt cultuur nog altijd niet erkend als een volwaardig beleidsterrein naast andere terreinen. In samenwerking met Culture Action Europe (ACE) onderzocht Elena Polivtseva ontwikkelingen die de intrinsieke waarde van de menselijke creativiteit kunnen versterken. Ze pleit voor een sterkere rol van cultuur in de EU-beleidsvorming, vooral in tijden van crises en klimaatverandering en roept op tot een herdefiniëring van culturele beleidsparafigma's.

De opnames van het Kerst Muziekgala zitten erop! In aanwezigheid van erevoorzitter Koningin Máxima speelden jonge talenten, samen met artiesten Emma Kok, Paul de Leeuw, Numidia, Sor en Roxeanne Hazes, de sterren van de hemel. Met het Kerst Muziekgala willen Meer muziek in de klas laten zien hoe leuk en waardevol kunst- en cultuuronderwijs is. Vooral voor kinderen en jongeren voor wie meedoen aan creatieve activiteiten, zoals dansen of zingen, niet vanzelfsprekend is. Het hoogtepunt van het Kerst Muziekgala is het optreden van De Grootste Schoolband van Nederland. Deze unieke schoolband wordt gevormd door bijna 300 basisschoolleerlingen uit het hele land. 

Paaspop in Schijndel groeit door naar maximaal 40.000 bezoekers per dag, 5000 meer dan vorig jaar. Het blijft een driedaags festival, plus een businessdag op donderdag. Het festivalterrein en het kampeerterrein blijven net zo groot als de afgelopen keren. Die grenzen worden goed vastgelegd.

Op woensdag 11 december 2024 vond de derde MeetUp plaats van de ELJA Foundation met als thema Het Lerend Netwerk. Het doel van de MeetUp is onderlinge kennisdeling, uitwisseling en inspiratie bieden voor het partnernetwerk van de ELJA Foundation, bestaande uit ruim 100 culturele organisaties. Een verslag. De middag startte met een keynote over de waarde van muziek door filosofe en schrijfster Alicja Gescinska.

Afgelopen zomer werd bekend dat Kunstloc Brabant namens Nederland de komende vier jaar een Europese samenwerking aangaat onder leiding van Culture Action Europe. Tijdens een tweedaagse event ging het Europese Culture and Health Platform officieel van start. Dit platform richt zich op het versterken van de beroepspraktijk van Europese kunstenaars die werken op het snijvlak van kunst, cultuur en gezondheid en welzijn. Het Culture & Health Platform is een initiatief van Culture Action Europe en wordt mede gefinancierd door de Europese Unie.

Digitale transformatie is een middel om jouw culturele organisatie of beroepspraktijk toekomstbestendig te maken. Het helpt jou en je collega’s om mee te bewegen met het publiek van de toekomst én hun veranderende wereld. Maar hoe doe je dat? En waar begin je? Kunstloc ging in gesprek met een aantal pioniers op het gebied van digitale transformatie, waaronder de Effenaar. Welke projecten initiëren zij? Welke ontwikkelingen signaleren zij in het kunstenveld. En waaraan is behoefte bij het verduurzamen van nieuwe initiatieven?

Op vrijdag 13 december 2025 reikte minister Eppo Bruins de Erfgoedvrijwilligersprijs uit aan werkgroep ‘Mijnverleden Staatsmijn Maurits’ van Heemkunde Vereniging Geleen. In zijn toespraak geeft hij aan dat erfgoed van ons allemaal is, en dat we er samen voor moeten zorgen. Dat is een taak voor de overheid, maar allereerst een taak voor de samenleving. Daarom kunnen we niet zonder alle vrijwilligers die zich inzetten voor ons erfgoed. 

Cultuur+Educatie is gewijd aan belichaamd leren en doceren in kunsteducatie. Gastredacteuren Melissa Bremmer en Luc Nijs vroegen onderzoekers om speciaal voor dit themanummer vanuit hun eigen (kunst)discipline of invalshoek een artikel te schrijven over wat belichaamd leren én doceren kan betekenen. Daarnaast zijn er vijf interviews waarin mensen vertellen hoe in hun praktijk belichaamd werken een plek krijgt

Goed cultuuronderwijs helpt kinderen de complexiteit van het leven te doorgronden en dat is belangrijk in deze tijd van opkomend nationalisme en autocratisch leiderschap, schrijft Jan Jaap Knol. In het politieke debat over de integratie van minderheden worden in Nederland al sinds jaar en dag verschillen in culturele identiteit bewust benadrukt en sterk uitvergroot. De toon wordt daarbij steeds harder, want problemen moeten worden ‘benoemd’ en vooral ‘keihard aangepakt’. 

Gelukkig lijken maar weinig professionals in de cultuureducatie vatbaar voor dit populisme en ‘nooitstalgie’. Goed cultuuronderwijs helpt kinderen de complexiteit van het leven te doorgronden. Het dringt hen geen normatieve canon op maar biedt ze wel een fundament aan culturele bagage. Het draagt geen gesloten wereldbeeld over maar daagt uit tot het verleggen van de grenzen van de verbeelding. Het stimuleert empathie in anderen en leert leerlingen verschillen te waarderen in plaats van te veroordelen. 

LKCA doet monitoronderzoek naar de verschillende actoren in de werkvelden van cultuureducatie en amateurkunst: (1) beoefenaars/leerlingen/scholieren, (2) aanbieders/scholen, (3) ondersteuners en (4) overheden. Naast het periodieke monitoronderzoek voeren we thematische onderzoeken uit. Voor de beleidsperiode 2025-2028 is ervoor gekozen om aan te sluiten bij de thema’s uit ons beleidsplan 2025-2028: kansengelijkheid en veerkracht. 

In de nieuwste editie van de Cultuurkrant van 2024 wordt aandacht besteed aan de opkomst van cultuureducatie in de kinderopvang. Is een doorlopende leerlijn van de kinderopvang naar het basisonderwijs wenselijk? Ook nam het LKCA de provinciale cultuurnota’s voor de periode 2025 – 2028 onder de loep. Er gaat veel aandacht naar amateurkunst, maar de buitenschoolse cultuureducatie blijft vaak onbelicht. 

In november brachten de Nederlandse rijkscultuurfondsen een gezamenlijk bezoek aan de zes eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Dit werkbezoek bouwde voort op eerdere ervaringen, waarbij inzichten werden verzameld over de behoeften en wensen op de eilanden. Met dit bezoek wilden de fondsen kennis over de regelingen verbreden, het netwerk vergroten en de mogelijkheden voor maatwerk per eiland onderzoeken.

Hoewel de regelingen van het Stimuleringsfonds sinds vele jaren open staan voor makers en instellingen uit het Caribisch gebied, ervaren zij in de praktijk verschillende uitdagingen. Sinds de eerste pilot in 2022 zetten de rijkscultuurfondsen zich actief in om hun bekendheid en toegankelijkheid in het Caribisch deel van het Koninkrijk te vergroten. Dit werkbezoek liet een positieve ontwikkeling zien: de samenwerking tussen de rijkscultuurfondsen wordt gewaardeerd en hun regelingen worden steeds toegankelijker voor de eilanden.

Er was, in de woorden van Popunie-directeur Martin Scheijgrond, een ‘vakidioot’ nodig om de complete Rotterdamse popgeschiedenis te beschrijven. Zijn stichting, die zich inzet voor de popmuziek in en rond Rotterdam, vond die vakidioot in musicoloog Remko van Bork. Hij wijdde vijf jaar van zijn leven aan het project en levert deze week het resultaat op: Rotterdam Popstad: zeventig jaar Rotterdamse popmuziek, een lijvig boekwerk dat een nogal groot deel van de lokale popgeschiedenis beslaat.

Dat Rotterdam een belangrijke stad is voor de Nederlandse popmuziek, is inmiddels bijna een cliché geworden. Genres van indorock tot gabber vonden er een vruchtbare voedingsbodem om te groeien, artiesten van Jules Deelder tot Ronnie Flex en van Raven van Dorst tot Sevdaliza ontwikkelden er hun stijl. De stad en haar band met de popmuziek is daarom al vaak beschreven. Dit jaar nog bijvoorbeeld, in de vrolijkstemmende verhalencollectie Rotterdam, laat je horen! van manager en concertorganisator Gideon Karting en journalist en gitarist Micha Zaat. Maar een grondige geschiedenis van echt álles wat er is gebeurd in Rotterdam vanaf de jaren vijftig, daar waagde vóór Van Bork niemand zich aan. Hoewel het boek zich richt op Rotterdam, krijg je door de uitgebreide muziekgeschiedenis van deze specifieke stad terloops een vrij goed beeld van de muziekgeschiedenis van heel Nederland.

Het kabinet maakt iedere vijf jaar een Klimaatplan gericht op het halen van de nationale klimaatdoelen. Dit Klimaatplan laat zien hoe Nederland op koers kan komen om in 2050 klimaatneutraal te worden. De focus van het plan ligt op wat we samen de komende tien jaar gaan doen om dit te bereiken. Het ontwerp-Klimaatplan 2025-2035 gaat in op de laatste wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering.

Er is vanuit het hiervoor opgerichte Platform Duurzame Cultuursector een gezamenlijke reactie gestuurd. Hoofdpunten hierin zijn: Klimaatrechtvaardigheid, Cultuur als aanjager en verbeelder, Innovatie en Toegankelijkheid regelingen. Het Platform Duurzame Cultuursector is een werkgroep gecoördineerd door Kunsten ’92 met als doel kennis vanuit de sector op het gebied van cultuur en duurzaamheid zo goed mogelijk te bundelen en over te brengen in belangenbehartiging. 

Naast kinderen en jongeren kunnen vanaf nu ook volwassenen met een smalle beurs in de gemeente Oosterhout een beroep doen op financiële steun voor de betaling van contributie, lesgeld en/of materialen. Oosterhout is namelijk gestart met het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Doel hiervan is om sport en cultuur ook toegankelijk te maken voor volwassen inwoners met een laag inkomen. Voor de jeugd in Oosterhout is er al langer financiële steun als zij dat nodig hebben. Zij kunnen terecht bij Stichting Leergeld als ze lid willen worden van een sport- of cultuurvereniging.

Theaterdirecteur Jan Zoet is zaterdag overleden. Zoet was ook een van de vooruitgeschoven belangenbehartigers van de Cultuursector tijdens de coronapandemie, als hoofd van de Taskforce voor de culturele sector. Hij wist samen met Jeroen Bartelse van TivoliVredenburg veel instellingen te behoeden voor een financiële crisis. Met het monsterverbond dat werd opgericht ontstond iets bijzonders, waaraan het tot dan toe in de cultuursector had ontbroken: eendracht en solidariteit. De eensgezinde lobby resulteerde in substantiële financiële overheidssteun, waardoor geen enkele culturele instelling omviel tijdens de pandemie. Zoet overleed zaterdag op 66-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersentumor.

Opnieuw verdwijnt er een culturele broedplaats in Amsterdam. Dit keer is Fort Knox aan de beurt. De plek was de afgelopen 40 jaar een thuishaven voor creatievelingen. Al die tijd was bekend dat ze er niet voor altijd konden blijven en nu gaat de gemeente de grond gebruiken voor 1800 nieuwe woningen. De bewoners hebben zich daarbij neergelegd, maar vrezen wel dat het voor kunstenaars zometeen onbetaalbaar wordt om zich in Amsterdam te vestigen.

Brabant kent vier nieuwe 'Jonge Vincents'. Via een tekentalentprogramma kregen jongeren tussen de 10 en 14 jaar de kans om een halfjaar lang hun aanleg verder te ontwikkelen. Dat deden ze met behulp van achttien kunstenaars uit allerlei disciplines, om zo uit te groeien tot een nieuwe Vincent van Gogh. In totaal namen zestig leerlingen deel aan het programma. 

De Kunstenbond is samen met de FNV de aanjager van een belangrijk onderzoek naar sociale veiligheid in de Nederlandse orkestsector. Het onderzoek, uitgevoerd door het onafhankelijke bureau CAOP, is een cruciale stap naar een veiligere werkomgeving binnen de orkesten. De aanleiding voor dit onderzoek is de reeks zorgwekkende signalen over grensoverschrijdend gedrag die vorig jaar zomer naar voren kwamen.

Makers, artiesten, kunstenaars en uitvoerenden vormen het hart van onze culturele en creatieve sector. Zien we dat echter ook terug in het overheidsbeleid en in de plannen voor het toekomstige bestel? Op maandag 4 november 2024 organiseerden Kunsten ’92 en De Creatieve Coalitie de bijeenkomst Makerscafé: de toekomst van de culturele en creatieve sector. Wat betreft de bredere belangenbehartiging is het duidelijk dat er een structurele manier moet worden gevonden om op een eerlijke en transparante manier nog meer makers te betrekken.

Zes onderwerpen verdienen volgens de aanwezigen momenteel bijzonder de aandacht. 1. De waarde van kunst en cultuur. 2. Fair Pay & versimpeling administratieve lasten & zorgen rondom de rol van de maker. 3. Vertrouwen in de maker. 4. Talentontwikkeling & carrièrepaden. 5. Toegankelijkheid (diversiteit en inclusie). 6. Betere vertegenwoordiging. 

Playgrounds Next kan in 2025 weer 8 nieuwe talenten met een connectie met de Provincie Noord-Brabant op het gebied van AV en animatie begeleiden. Elk jaar begeleidt Next 8 geselecteerde makers in dit unieke traject om hen aan de hand van hun leerdoelen naar een volgende stap te brengen. Ook krijgen de makers toegang tot het internationale netwerk van de partners in Next. Talenten worden aangedragen door de nationale en regionale industrie en via de open call is Next op zoek naar verborgen filmtalenten.

Het vrijwilligersteam van de werkgroep ‘Mijnverleden Staatsmijn Maurits’ van Heemkunde Vereniging Geleen is uitgeroepen tot winnaar van de Erfgoedvrijwilligersprijs 2024. Deze prijs is ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en onderstreept het onmisbare werk van vrijwilligers in de erfgoedsector. Tijdens een feestelijke ceremonie in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag overhandigde minister Eppo Bruins afgelopen vrijdag een cheque van € 10.000,- aan het winnende team. 

Minister Bruins sprak zijn bewondering uit: “Vrijwilligers zijn onmisbaar voor ons erfgoed. Zij bewaken het, koesteren het, houden het levend en geven het door. Zij delen de belangrijke verhalen die monumenten, ambachten en tradities met zich meedragen. Dat is enorm belangrijk werk. Want we kunnen simpelweg niet zonder ons erfgoed, en zonder alle vrijwilligers die daarover waken.”

Het komt niet vaak voor, een cum laude promotie in de Nederlandse Letterkunde. Op vrijdag 6 december 2024 kreeg Aafje de Roest die onderscheiding voor haar proefschrift ‘De Nieuwe golf. Culturele identiteit in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop 2015 tot heden’, met de centrale onderzoeksvraag: Welke verhalen vertellen Nederlandse hiphopartiesten in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop en hoe vormen zij daarin hun culturele identiteit?

Om dit te onderzoeken, analyseerde ze exemplarische hiphoptracks en de bijbehorende videoclips van populaire hiphopartiesten uit de periode van 2015 tot heden. Met een multimodale kritische discoursanalyse onderzoekt ze hoe artiesten tekst, beeld en geluid combineren om een verhaal over culturele identiteit te vertellen. Denk hierbij aan lyrics, de mise en scène van de videoclip, beats en ritme of samples. ze  keek hierbij ook kritisch naar welke ideologieën uit de gepresenteerde identiteitsconstructies spreken en welke ideologieën eronder liggen.

De conclusie bevestigt wat de scene eigenlijk al weet: Nederlands(talig)e hiphop vertelt lokale verhalen over culturele identiteit in een werelds perspectief. Die zijn vaak gecentreerd rondom plaatsen en ruimten, maar interacteren altijd met identiteitsmarkers gender, etniciteit, sociaaleconomische positie, religie en leeftijd. Er zit vaak een maatschappijkritisch element in, en er wordt een geheel eigen Nederlands in gebruikt.

Eveline Aendekerk, directeur van de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, heeft vorige week namens de boekenbranche een Gouden Speld ontvangen. Normaliter komen mensen die veertig jaar onafgebroken in het boekenvak actief zijn pas in aanmerking voor deze speld, maar, schrijft de Koninklijke Boekverkopersbond: ‘Nu denken wij dat het hele boekenvak het met ons eens zal zijn dat Eveline Aendekerk, directeur van de CPNB, ook zo’n speld heeft verdiend.’

Via de Regeling Activiteitenprogramma’s creatieve industrie worden in 2025-2026 zestien culturele instellingen ondersteund. De regeling is na de Regeling Vierjarige instellingssubsidie creatieve industrie de tweede belangrijke regeling voor instellingen in de creatieve industrie voor de periode 2025-2028. Anders dan bij de Regeling Vierjarige instellingssubsidie staat niet de instelling, maar het activiteitenprogramma centraal.

Na beoordeling van alle aanvragen is gebleken dat op basis van het beschikbare budget van € 3,7 miljoen voor de komende twee jaar, de helft van de positief beoordeelde aanvragen kan worden ondersteund. Zestien instellingen kunnen in 2025-2026 uitvoering gaan geven aan hun plannen en een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de vakgebieden en de sector.