Trends & Ontwikkelingen

Zes culturele initiatieven in Lelystad hebben een aanjaagbudget gewonnen om hun ideeën voor hun wijk te realiseren. Het aanjaagbudget is speciaal bedoeld om cultuur dichter bij de inwoners te brengen en bij te dragen aan een levendige en verbindende wijk. Het budget ‘Breng cultuur in de wijk’ is een uitwerking van het raadsprogramma en sluit aan op de Maatschappelijke Agenda. ‘Als gemeente willen we graag creatieve ideeën ondersteunen die leven in de wijk, lokaal talent een podium geven en cultuur dichter bij de inwoners brengen'. 

Donald Trump heeft de aanval geopend op de onafhankelijkheid van het Smithsonian Institution. Het Smithsonian Institute, een van de grootste culturele en educatieve instellingen van de VS, heeft bibliotheken, onderzoekscentra en 21 musea onder zijn beheer. Met Trump zijn decreet, getiteld ‘het herstellen van waarheid en gezond verstand’, wil de president de aangesloten musea dwingen een positiever beeld van de Amerikaanse geschiedenis te schetsen.

Volgens Trump is het Smithsonian de afgelopen jaren onder de invloed gekomen van een ‘verdeeldheid zaaiende, op ras gerichte ideologie’ en verspreidt het verhalen die ‘Amerikaanse en westerse waarden afschilderen als schadelijk en onderdrukkend’. Vooral het in 2017 geopende museum van de Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis is Trump een doorn in het oog. Of Trump de juridische bevoegdheid heeft om de koers van het Smithsonian te veranderen, valt nog te bezien.

De muziekverenigingen in Joure zijn de jarenlange onzekerheid over een nieuwe locatie meer dan zat. Al sinds 2008 wordt gezocht naar een geschikte plek voor een cultureel centrum, maar een definitief besluit blijft uit. Ze willen duidelijkheid over de locatie voor Brûsplak Joure en protesteren daarom ieder maandagavond voorafgaand aan het overleg tussen burgemeester en wethouders muzikaal bij het gemeentehuis. De huidige repetitieruimte, de evenementenhal, is zwaar verouderd. 

Ondanks het lage inkomen is de meerderheid van de zelfstandige kunstenaars tevreden over hun inkomen. Maar ze zijn wel minder tevreden dan een gemiddelde andere zelfstandige, blijkt uit cijfers van het CBS. "Mensen zijn intrinsiek gemotiveerd, tevreden over het werk en over het regelvermogen van hun werk, maar ze mogen wel wat meer aan geld denken", zegt Peter van den Bunder van de Kunstenbond. 

Een groot gedeelte van de kunstenaars werkt als zelfstandige, namelijk 56 procent. "Dat is toch kenmerkend. De groep is heel veel groter en anders dan in de rest van werkend Nederland", vertelt Van den Bunder. De Tweede Kamer praat donderdag over schijnzelfstandigheid en zzp. Dat is spannend voor de culturele sector. 

Een meerderheid van de zelfstandige kunstenaars (63 procent) is tevreden over hun inkomen. Dat is minder vaak dan gemiddeld onder alle zelfstandig ondernemers (78 procent). Ook bij kunstenaars in loondienst is dit het geval: 71 procent van hen is tevreden met hun salaris, tegen 76 procent onder alle werknemers. Dat blijkt uit de Monitor Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, editie 2025, die het CBS maakte op verzoek van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). 

In de periode 2021/2023 werkten per jaar gemiddeld 194 duizend mensen als kunstenaar in de baan waarin zij de meeste uren maakten. Dat betekent dat 1 op de 50 werkenden een kunstenaar was. De meeste kunstenaars (56 procent) werkten als zelfstandige zonder personeel (zzp’er). 

Almere Poort is een hotspot rijker. Een hotspot voor kunst en cultuur. Want kunst- en cultuurcentrum Pygmalion Poort heeft de deuren feestelijk geopend. In het voormalige schoolgebouw hebben 24 kunstenaars hun eigen ruimte. Die gebruiken ze als uitvalsbasis en als plek om workshops te geven. "We hebben allerlei disciplines", zegt initiatiefnemer Mira Ticheler. "Theater, dans, muziek, beeldende kunst. We doen heel veel voor de buurt". Het centrum staat open voor iedereen om daar lessen of workshops te volgen.

De gemeente Hoorn heeft 200.000 euro extra subsidie beschikbaar gesteld om culturele organisaties en initiatieven te ondersteunen die in financiële problemen verkeren. Het college van B&W heeft besloten om dit bedrag te verdelen over vijf organisaties die door hun beperkte reserves het meest kwetsbaar zijn. De extra middelen zijn opgenomen in de programmabegroting 2025, met als doel om te voorkomen dat waardevolle culturele initiatieven verdwijnen.

Uit een analyse van de financiële situatie blijkt dat de kosten voor culturele organisaties fors zijn gestegen, met name door hogere personeels- en energielasten. Veel organisaties kunnen hun inkomsten niet in hetzelfde tempo laten meegroeien, zonder dat de toegankelijkheid van de cultuursector in gevaar komt.

Art Rotterdam is verhuisd naar Ahoy. Op de nieuwe locatie is de kunstbeurs groter, maar ook beter. In zijn 26ste editie heeft Art Rotterdam eindelijk de vorm gekregen die past bij zijn status als grootste en belangrijkste beurs voor hedendaagse kunst in Nederland.

Sceptisch waren de verwachtingen voor Art Rotterdam 2025. Maar de verhuizing van de karakteristieke monumentale Van Nellefabriek naar de zielloze doosarchitectuur van Ahoy pakt op alle fronten goed uit. De locatie is beter bereikbaar, de catering is verdubbeld en kwalitatief verbeterd, en de beursvloer kent geen eerste- en tweederangsplekken meer. Door 4000 extra vierkante meter vloeroppervlak is het bovendien mogelijk om alle programmaonderdelen die Art Rotterdam door de jaren heen heeft ontwikkeld en soms ook weer heeft afgestoten, in ere te herstellen.

Moergestel viert komend weekend de vriendschapsband met het Italiaanse dorpje Olgiate Molgora. Deze keer zijn panfluitvereniging La Brianzola en koor Coro di Alpini te gast, en dan komen de cultuurverschillen bovendrijven. „Ze denken dat wij veel efficiënter en effectiever kunnen organiseren.” Het doel van de uitwisseling is: van elkaar leren en begrip hebben voor elkaars cultuur. Zo geven de muziekverenigingen gezamenlijk concerten. 

Op 18 maart 2026 gaan we naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op dit moment worden de verkiezingsprogramma’s geschreven. Om politieke partijen te stimuleren om cultuur in de verkiezingsprogramma’s op te nemen heeft Kunsten '92 op 27 maart 2025 een heldere boodschap gestuurd aan alle politieke partijen – in alle gemeenten – die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen.

Vanuit een brede coalitie roepen wij partijen op om in het verkiezingsprogramma het belang van cultuur te erkennen. Cultuur is onmisbaar voor onze gemeenten. Het maakt steden en dorpen aantrekkelijker, versterkt sociale samenhang en draagt bij aan mentale gezondheid. Bovendien levert de culturele en creatieve sector een significante bijdrage aan de economie en werkgelegenheid.

Veruit het grootste deel van de collectie van het Herman Brood Museum verdwijnt uit Zwolle en verhuist naar de andere kant van het land. „Van een door Brood beschilderde botsauto tot een piano en tafelvoetbalspel van hem: we gaan het allemaal meenemen”, zegt Jaap Schut, directeur van Nationaal PopMuseum RockArt in Hoek van Holland.

Er is gezocht naar een nieuwe plek in Zwolle voorde hele collectie, bijvoorbeeld bij Museum de Fundatie, maar die plek is niet gevonden. Alleen het borstbeeld van Brood blijft te zien in Zwolle, bij poppodium Hedon.

Vandaag heeft World Press Photo de winnaars van de jaarlijkse persfotografiewedstrijd bekend gemaakt. Zes regionale jury’s en een internationale jury beoordeelden 59.320 inzendingen van 3778 fotografen uit 141 landen. Er zijn in totaal 42 winnende projecten en fotografen geselecteerd. Waaronder ook twee Nederlandse fotografen: Marijn Fidder (1997) en Prins Vos (1991). Samen tonen ze ‘s werelds beste fotojournalistiek en documentairefotografie van het afgelopen jaar.

Op donderdag 17 april om 11 uur worden naast de bekende Foto van het Jaar ook twee finalisten bekendgemaakt aan de media in De Nieuwe Kerk. Een dag later opent in de kerk de World Press Photo tentoonstelling waarin alle winnaars worden getoond. De tentoonstelling gaat jaarlijks hier in première en reist daarna door naar meer dan 60 locaties wereldwijd.  

De 13e Liverpool Biennale die eind mei opent, telt veel vanuit Nederland opererende kunstenaars dit jaar. De Liverpool Biënnale, het grootste gratis festival van hedendaagse beeldende kunst in het Verenigd Koninkrijk, presenteert onder de titel BEDROCK van 7 juni tot 14 september 2025 op diverse locaties door de stad 30 kunstenaars, onder wie dit jaar een opvallend groot aantal Nederlandse en in Nederland woonachtige kunstenaars.

Kinderboekenschrijver Jacques Vriens houdt op 21 mei de Annie M.G. Schmidtlezing in het Kinderboekenmuseum in Den Haag. De 79-jarige auteur geeft zijn visie op de ontwikkelingen in de kinderliteratuur. De Annie M.G. Schmidtlezing wordt sinds 2000 jaarlijks georganiseerd en biedt schrijvers en illustratoren de gelegenheid om in de geest van Annie M.G. Schmidt te reflecteren op actuele ontwikkelingen binnen de kinderboekenwereld.

De lezing wordt georganiseerd in samenwerking met IBBY-Nederland en mede mogelijk gemaakt door Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds. Eerdere sprekers waren onder anderen Paul Biegel, Imme Dros en Joke van Leeuwen.

Een deel van de collectie van het Herman Brood Museum in Zwolle gaat naar het Nationaal Pop Museum RockArt in Hoek van Holland. Dat melden beide musea donderdag in een persbericht. Het Nationaal Pop Museum RockArt heeft al een bestaande collectie van werken van Brood. De deuren van het Herman Brood Museum sluiten zondag definitief, kwam eind februari naar buiten. Ondernemer en oprichter Ivo de Lange kan de kosten niet meer opbrengen en heeft daarom besloten te stoppen. De Lange runde het museum belangeloos.

Het Europese subsidieprogramma Interreg VI maakt 2 miljoen euro vrij voor de realisatie van het tentoonstellingsproject REDBAD. De middeleeuwse Friese koning Redbad (ca. 670-719) staat in 2026 centraal in grootschalige tentoonstellingen in Leeuwarden en Emden (Duitsland), in educatieprogramma’s in beide landen, in een wetenschappelijke publicatie, in een publieksboek en in een ‘role playing game’.

Project REDBAD wordt uitgevoerd in het kader van het Interreg VI-programma Deutschland-Nederland en wordt mede gefinancierd door de Europese Unie, het Niedersächsische Ministerium für Bundes- und Europaangelegenheiten und Regionale Entwicklung en de Nederlandse provincies Friesland en Groningen. Het Fries Museum is initiatiefnemer en penvoerder van het project.

Het Cultuurfonds investeert de komende vijf jaar € 1,5 miljoen in ‘The Culture’, ook wel de diasporische stadscultuur genoemd. Het fonds wil de structurele drempels voor makers binnen deze stroming verlagen en toewerken naar een inclusiever financieringssysteem. Het besluit van het Cultuurfonds om The Culture meerjarig te ondersteunen volgt op een oproep in het UNESCO rapport On(ver)vangbaar – de innovatieve kracht van The Culture (2023). 

Traditionele subsidiestromen vanuit fondsen sluiten vaak niet aan bij de manier waarop makers binnen The Culture werken. Bureaucratische aanvraagprocedures en beoordelingscriteria, die vaak zijn gebaseerd op klassieke kunstvormen, vormen voor veel makers een drempel. Het Cultuurfonds belooft nu te gaan ‘bouwen aan een cultuurlandschap waarin makers niet alleen toegang krijgen tot middelen, maar ook tot de netwerken en kennis die nodig zijn om duurzaam te groeien’, aldus Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds.

De politie heeft op 26 maart in het Noord-Hollandse Heerhugowaard een woning en een bedrijfspand doorzocht in het kader van het onderzoek naar de geroofde kunst uit het Drents Museum. De Roemeense topstukken zijn daarbij niet aangetroffen, meldt de politie Noord-Nederland. In januari werden een historische gouden helm en een armband geroofd die Roemenië als cultureel erfgoed beschouwt. 

'Opera heeft een verduurzamingsprobleem. Er is één operahuis dat het aanpakt'. Dat kopt de krant The New York Times. Over welk operahuis de krant het heeft? Over onze eigen Nationale Opera. Volgens de krant hét voorbeeld van een organisatie die in alle lagen van de productie drastische, groene stappen maakt, in tegenstelling tot andere operahuizen. Opera is, met alle disciplines die het omvat, de uitvoerende kunstvorm met de grootste CO2-voetafdruk

DNO heeft verduurzaming al jaren op de agenda. Sinds 2021 is er ook een officiële duurzaamheidcoördinator aangesteld. Die neemt elke stap van een operaproductie onder de loep. De keuzes die worden gemaakt, gaan van een verplicht gebruik van gerecycled materiaal tot vegetarische catering. De keuzes gaan van vogelhuisjes en meer groen aan en om het gebouw, het vermijden van aluminium en plastic, tot een treinreis voor de dirigent in plaats van een vliegreis. De ambitie is om niet alleen de productie, maar ook de weg van de operabezoeker zo klimaatneutraal mogelijk te maken. Het doel: helemaal klimaatneutraal.

De Nobelaer en Kober Kinderopvang geloven in de kracht van een vroege kennismaking met kunst en cultuur. De samenleving van morgen begint immers bij de groei en ontwikkeling van de allerkleinsten vandaag. Met deze gedeelde ambitie hebben beide organisaties op 25 maart een convenant ondertekend voor een driejarige samenwerking (2025-2027). Dit partnerschap richt zich op culturele programma’s die kinderen van verschillende leeftijden op een speelse manier inspireren en hun creativiteit en talentontwikkeling stimuleren.

Binnen de samenwerking wordt jaarlijks een gevarieerd programma samengesteld, afgestemd op de behoeften van Kober. De Nobelaer ontwikkelt en voert het programma uit, met extra aandacht voor activiteiten in de vakantieperiodes. 

In het coalitieakkoord is de wens voor een dorpsmuseum uitgesproken en de ambitie om te onderzoeken op welke wijze dit onder te kunnen brengen in de Warenar. In het onderzoek staat het behouden van het theater voorop en is ook gekeken naar een functie die kan dienen als dorpshuis voor de gemeenschap. De renovatie heeft als doel om de Warenar weer een levendige en veelzijdige functie te geven, waarin een breed cultureel programma wordt aangeboden.

Gemeenten en provincies kampen met een tekort aan capaciteit, deskundigheid en financiële middelen om erfgoed afdoende te beschermen. Hierdoor dreigt waardevol cultureel erfgoed, zoals historische gebouwen en landschappen, te verdwijnen of onvoldoende te worden benut. Dat komt naar voren uit de inventarisatie Erfgoed en Overheid, uitgevoerd door Lysias Advies.

Het onderzoek is gestart naar aanleiding van zorgen over de capaciteit en deskundigheid bij gemeenten en provincies op het gebied van erfgoed in de fysieke leefomgeving. Gemeenten en provincies spelen een centrale rol bij de zorg voor erfgoed. Zij vervullen verschillende (wettelijke) taken rondom archeologie, gebouwd erfgoed en cultuurlandschappen. De capaciteit en deskundigheid die zij daarvoor beschikbaar hebben, staat echter onder druk. Het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) is daarom samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) het programma Erfgoed en Overheid gestart. Uit het onderzoek blijkt dat gemeentelijk erfgoedbeleid lijdt onder onduidelijkheid over overheidstaken en het gedecentraliseerde stelsel dat niet goed functioneert. Dit stelsel zou provincies en gemeenten ruimte bieden voor eigen invulling, maar door een gebrek aan mankracht, kennis en geld komen ze daar vaak niet aan toe. 

Met de publicatie in de Staatscourant van 20 maart 2025 is de Cao Toneel en Dans 2025-2026 algemeen verbindend verklaard (AVV). Dit betekent dat alle professionele Nederlandse producenten die toneel- en/of dansvoorstellingen maken, deze cao moeten toepassen voor hun personeel. 

Ben jij een startende of ervaren ondernemer in de creatieve sector? Wisselwerking brengt talent en expertise samen, voor gezamenlijke groei en inspiratie. Initiatiefnemers Manouk Schreur (oud-winnares van de JAP) en Iris van Zelderen hebben deze tool ontwikkeld in samenwerking met afdeling Economie & Energie van de gemeente Den Bosch. Op de dag van de ondernemer, 15 november 2024, werd deze nieuwe community gepresenteerd.

Het doel van deze nieuwe community is om een plek te bieden waar je niet alleen met je eigen ideeën aan de slag kunt, maar ook leert van de ervaringen van anderen. Daarnaast kun je ondersteuning krijgen met de praktische kanten van het ondernemerschap die vaak onderbelicht blijven, zoals subsidieaanvragen, netwerken, en het positioneren van je werk.

Na jaren van zware beveiliging deelt De Nederlandsche Bank zijn schatten voortaan met het publiek. Of nou ja, schatten? In het nieuwe hoofdkantoor kan iedereen door de oude goudkooi lopen, die is opengebroken en veranderd in een plek voor tentoonstellingen, interactieve spellen, leesplekken en een ‘kluis-experience’. Maar waardevoller dan goud is het om weer in contact te komen met de samenleving, zegt programmadirecteur huisvesting Maaike van Leuken. “En daarin hadden we wat goed te maken.” 

“De nieuwe Nederlandsche Bank staat weer in dialoog met de samenleving en de leefomgeving”, zegt Van Leuken. Een zwaarbeveiligd, ondoorzichtig gebouw paste niet binnen dat streven. “We willen al onze schatten en kennis delen met de samenleving,” zegt Van Leuken, wandelend langs de kunstcollectie van de bank, die voortaan op de gouden wanden van de kluis wordt tentoongesteld. “De Nederlandsche Bank verzamelt al sinds de negentiende eeuw kunst. Nu bereiken de werken eindelijk het publiek.”

Van twee theaters één maken: dat is het plan in Oss. Het voormalige Zuiderstrandtheater uit Scheveningen én delen van de oude Lievekamp worden hergebruikt voor een nieuw theater. Na een lange ontwerpfase ligt er nu een definitief plan. “Ons theater is het eerste circulaire theater ooit, maar het voelt niet als tweedehands”, zegt wethouder Dolf Warris. In 2022 kocht de gemeente Oss het Zuiderstrandtheater van de gemeente Den Haag en sloeg het in onderdelen op. Om samen met het huidige gebouw tot één nieuw gebouw te komen, was een uitdaging.

De theaterzaal van het Zuiderstrandtheater vormt de nieuwe grote zaal met ruim negenhonderd stoelen. De huidige grote zaal van De Lievekamp wordt omgebouwd naar een kleinere zaal met driehonderdvijftig stoelen. “Het is niet zo dat je de twee zalen zomaar aan elkaar plakt”, zegt de wethouder. Maar bezoekers zullen de oude zalen uit Den Haag en Oss nog wel duidelijk herkennen. ,,Cultuur is vestigingsvoorwaarde voor inwoners en bedrijven. Als je als stad wilt groeien, moet je daarin durven investeren”, vindt wethouder Frank den Brok. 

Kleine Aap van Mies van Hout is verkozen tot Prentenboek van het Jaar 2026, dat is woensdagmiddag bekendgemaakt in de podcast De grote vriendelijke update. Het prentenboek gaat over een Kleine Aap die haar geheim probeert de delen. Het werk van Van Hout staat centraal tijdens De Nationale Voorleesdagen. Deze worden afgetrapt op 21 januari met Het Nationale Voorleesontbijt. 

Voor Eindhovense amateurkunstverenigingen blijft het de komende tijd schipperen met het vinden van ruimte voor repetities en uitvoeringen. Dat Pand P vanaf komende zomer maandenlang dichtgaat vanwege een grondige verbouwing, helpt daar niet aan mee. Dat bleek ook dinsdagavond tijdens een raadsvergadering, waarin het gebrek aan ruimte voor amateurkunst ter sprake kwam. De raadsfracties van Volt en de Partij voor de Dieren riepen cultuurwethouder Saskia Lammers (GroenLinks) op om snel met alternatieve plekken te komen. Volgens de twee partijen kunnen het CKE (Kunst & Cultuur Eindhoven) en buurthuizen nu ‘niet voorzien in de vraag naar betaalbare en geschikte locaties'.

Als Overbetuwe in de periode 2026-2036 cultuurbeleid in de benen wil houden, moet de raad daar ook geld voor beschikbaar stellen. Een stelling van wethouder cultuur en erfgoed Evert Westerbeek, dinsdagavond tijdens een zogeheten rondetafelgesprek met de gemeenteraad. Een scherpe stelling van Westerbeek die het rondetafelgesprek nog begon met de mededeling dat het vooral over cultuurbeleid zou moeten gaan en niet om bezuinigingen. Maar al snel bleek dat de raadsleden niet echt met die beperking uit de voeten konden. Overbetuwe trekt jaarlijks rond de 380.000 euro voor cultuurbeleid en erfgoed uit. Wat neerkomt op 7,72 euro per inwoner. Ver onder het landelijk gemiddelde.

Overbetuwe moet het cultuurbeleid voor de komende tien jaar nog vaststellen en neemt daar pas later dit jaar een besluit over. De avond was dan ook vooral bedoeld om Westerbeek een idee te geven welke kant de raad met het cultuur en erfgoedbeleid op wil. Daarbij werd, zonder zich op geld vast te willen leggen, vooral benadrukt dat het toegankelijk maken van cultuur voor basisschoolleerlingen, middelbare scholieren en minima belangrijk wordt gevonden.

De gemeenteraad in Maastricht is akkoord met de 100.000 euro die het stadsbestuur wil overmaken aan Opera Zuid. Het gezelschap heeft een miljoen nodig om ook de tweede productie dit jaar te kunnen financieren. Wethouder Frans Bastiaens had al eerder bevestigd dat er toezeggingen zijn van andere partijen voor zo’n negen ton al, als de gemeente ook mee instemde. En dat gebeurde; alleen eenmansfracties 50PLUS en M:OED stemden tegen. Ook komt er op initiatief van Volt een lobbystrategie die ervoor moet zorgen dat het landelijke cultuurbeleid in 2029 gunstiger uitpakt voor deze regio. 

Op 26 maart 2025 vindt het commissiedebat Financiën decentrale overheden plaats. Kunsten ’92 heeft hiervoor, mede namens de Federatie Instandhouding Monumenten en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit, een aantal urgente punten en suggesties onder de aandacht van de Tweede Kamerleden gebracht. De partijen maken zicht net als de VNG ernstig zorgen dat door de korting op het gemeente- en provinciefonds een disbalans ontstaat in de verantwoordelijkheden van de verschillende overheden.

Samenwerking tussen verschillende overheden is essentieel voor onze sectoren gezien de verantwoordelijkheden en investeringen in cultuur, cultureel erfgoed en de herinrichting van Nederland. Kunst, cultuur en cultureel erfgoed zorgen immers voor een fijne leefomgeving en zijn dragers van zowel het welzijn als welvaart in kernen, dorpen en steden. Kunsten '92 doet een oproep om de doelstellingen voor cultuur wettelijk vast te leggen. 

Het effect in de boekhandel is op 20 maart al opvallend: de afzet van Nederlandstalige boeken tijdens de eerste dagen van de Boekenweek is 14% hoger in vergelijking met de gemiddelde weekafzet in 2025. Het Boekenweek-effect is nóg duidelijker als we inzoomen op Nederlandstalige fictie; de afzet gaat hier richting een verdubbeling gaat (+80%) in vergelijking met de gemiddelde week in 2025. Samen met KVB Boekwerk-SMB/GfK meet de CPNB – de organisatie achter de Boekenweek – ook een mooie stijging van de cijfers ten opzichte van vorig jaar.