Een voordeel van thuiswerken is dat ik in mijn piepkleine werkkamertje pal naast de boekenkast zit en mijn blik op onbewaakte ogenblikken over de verzamelde titels kan laten dwalen. Dat levert altijd weer inspiratie op. En die is nodig. Ik mis spontane contacten, zomaar even kletsen en ineens op goede ideeën komen, of bij de koffieautomaat de waan van de dag doornemen en brainstormen over de toekomst.
Een boek dat al een tijdje in mijn blikveld ligt is The Noise of Time van Julian Barnes. Het is een klein, dun boekje met een grote inhoud. Het verhaal gaat over een kunstenaar die moet werken onder een dictatoriaal regime en worstelt met zijn geweten. Hij zoekt naar manieren om overeind te blijven, zijn gezin te sparen én trouw te blijven aan zijn werk. Meer in het bijzonder gaat het over de componist Dmitri Sjostakovitsj die onder Stalin moest werken, maar het zou iedere kunstenaar kunnen zijn die zich moet verhouden tot een dictatoriale machthebber. Het boekje is ontroerend mooi geschreven. Barnes ontleende de titel van dit verhaal aan de autobiografische schetsen van Osip Mandelstam, de beroemde Russische dichter. Het is een titel die blijft aanzetten tot denken over de tijd waarin je leeft. Want iedere tijd kent zijn eigen geluid. The Noise of Time, het is de klank die de samenleving kleurt, de toon die wordt gezet.
Wat is het geluid van onze tijd?
Gelukkig leven wij niet in een dictatuur. Maar we leven wel in een bijzondere tijd. Ik vind het, als ik in een sombere bui ben, een tijd met veel herrie. Herrie van harde, gepolariseerde stemmen. De gulden middenweg lijkt moeilijk te vinden omdat boosheid en frustratie ongefilterd de wereld ingestuurd worden. Soms denk ik dat er steeds minder tijd is om rustig te praten, te luisteren, vragen te stellen en te twijfelen. En de kloof tussen bevolkingsgroepen wordt groter, terwijl de problemen waar we voor staan juist om gemeenschappelijkheid vragen. Ik denk dat we die gemeenschappelijkheid kunnen vinden in verbeeldingskracht en creativiteit. Die heeft iedereen (bewust of onbewust) in zich en zijn onontbeerlijk voor het begrijpen van het leven en om goede oplossingen voor problemen te vinden. Hoe komt het dan toch dat de cultuursector al jaren onder druk staat? Cultuur zou geen strijd moeten zijn, maar een vanzelfsprekendheid, zoals onze directeur Henri Swinkels schrijft.
Onstelligheid
‘Ik ben iemand van onstelligheid’. Dit zijn woorden van A.L. Snijders, de schrijver van ZKV’s die onlangs onverwacht overleed. Ik hoorde de uitspraak op de radio in een uitzending die aan hem was gewijd. Wat een verademing in deze tijd vol stelligheden. Zo kan het dus ook. We kunnen ook ‘onstellig’ zijn in plaats van dat we altijd stellig ons eigen terrein verdedigen. En wat sluit deze uitspraak mooi aan bij een onderzoek dat Kunstloc de komende tijd gaat doen. Op Verkenning heet dit onderzoek. We gaan mensen binnen en buiten de cultuursector samenbrengen om thema’s te onderzoeken die verder reiken dan onze eigen sector, zoals diversiteit en inclusie, gezondheid en duurzaamheid. Zo willen we gezamenlijk werken aan draagvlak voor vernieuwing ín en mét de cultuursector. Verbeeldingskracht en creativiteit zijn daarbij onze leidraad.
Verkenners op pad
We zijn toe aan een nieuw verhaal. De problemen in de samenleving zijn complex. Om het systeem waarin we leven echt te veranderen hebben we nieuwe geluiden, woorden en beelden nodig. Daarom gaan we onze verbeelding gebruiken en op zoek naar wat we nog niet weten. We sturen Verkenners op expeditie. Zij verslaan tijdens hun reis draken, ondervinden weerstand, komen poortwachters tegen, maar ontmoeten ook medestanders. En ze vinden misschien wel een schat. De Verkenners komen thuis in de Werkplaats. Dat is de veilige haven waar ervaringen, inzichten en kennis worden gedeeld. We gaan luisteren naar The Noise of Time - met wat mij betreft en goed oor voor nuances - en we maken daar een nieuwe meerstemmige compositie van.
Je kunt onze expedities volgen op de website en via de podcast-reeks Op Verkenning. Beide zijn work in progress. Ze groeien met elke zoektocht van de Verkenners. Als opmaat voor de eerste expeditie over diversiteit en inclusie kun je alvast de podcast beluisteren met filosoof Arthur Kok.
Meer weten over kunst & samenleving of Op Verkenning?
Neem contact met mij op.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
