Cultuur als sleutel tot mentaal welzijn: jongerenwerkers aan het woord

David Koppe, jongerenwerker bij de LEVgroep en al 18 jaar actief in Nuenen en omgeving, ziet dat jongeren steeds meer onder druk komen te staan. "Ik zie jongeren worstelen met eenzaamheid, sombere gedachten en soms zelfs zelfdestructief gedrag. De druk van sociale media en de maatschappij maakt het moeilijker om het hoofd boven water te houden. Het is daarom superbelangrijk dat ze leren om sociale contacten te leggen en steun vinden bij anderen," vertelt David.

David vindt cultuur een geweldige manier om dit te helpen bereiken. "Activiteiten zoals theater, dans of film bieden jongeren een laagdrempelige manier om over dingen te praten die hen bezighouden, zonder dat het meteen zwaar of beladen is. Samen naar een voorstelling gaan kan bijvoorbeeld een mooie aanleiding zijn voor een gesprek over prestatiedruk of eenzaamheid." 

David ziet regelmatig mooie initiatieven ontstaan in zijn regio. Zo heeft een groep jongeren naar aanleiding van Blue Mondy een film gemaakt om aandacht te vragen voor mentale gezondheid. Ook organiseerde een andere groep onlangs een Iftar om het Suikerfeest op een inclusieve manier te vieren. David: “Het was een mooie manier om van elkaars culturen te leren en naar elkaar te luisteren. Eten verbindt!”

Identiteitsvorming

Chiara Riboch, projectleider bij R-Newt en al negen jaar actief in het jongerenwerk, beschouwt cultuur ook als een onmisbare pijler in haar werk. Als jongere kwam ze via het jongerenwerk in Tilburg-Noord in aanraking met breakdance. “Tilburg-Noord is door een kanaal enigszins afgesneden van de rest van de stad, maar dankzij het jongerenwerk ging er een wereld voor me open. Dansen was voor mij meer dan een hobby; het was een uitlaatklep die me hielp in mijn persoonlijke ontwikkeling.”

Deze ervaringen hebben Chiara geïnspireerd om cultuur centraal te stellen in haar werk met jongeren. Ze ziet cultuur als een krachtig middel voor identiteitsvorming en zelfexpressie. “Kunstvormen zoals dans, schilderkunst of film helpen jongeren om in contact te komen met zichzelf en te ontdekken wat er in hen omgaat. Na corona is de wereld van jongeren enorm veranderd. Jeugdculturen ontwikkelen zich nu veel meer online, en daar moeten wij als jongerenwerkers op inspelen.”

Versterken van eigenwaarde

Chiara benadrukt dat cultuur ook een belangrijke rol speelt in gemeenschapsvorming en het versterken van eigenwaarde. “In veel culturen is mentale gezondheid nog steeds een taboe. Kunst en cultuur kunnen helpen dit taboe te doorbreken, zonder dat er direct over gesproken hoeft te worden. Daarnaast biedt het creatieve proces jongeren een gevoel van controle, wat in deze onzekere tijden essentieel voor hen is. Jongeren hebben het niet makkelijk met uitdagingen zoals huisvesting, klimaatverandering en financiële onzekerheid. Ze willen gezien en gehoord worden, en wij nemen hen serieus.”

Persoonlijke ontwikkeling

Dirk Leijten werkt bij Meer Moerdijk en heeft altijd al een passie gehad voor het jongerenwerk. Al gauw ontdekte Dirk de kracht van gaming als middel om jongeren te bereiken. “Ik gamede zelf veel en vond daarin een uitlaatklep. Toen ik in het jongerencentrum ging werken, merkte ik dat ik door gaming veel respect afdwong bij de jongeren. Dat inspireerde me om daar meer mee te doen.”

Dirk heeft een eigen online community opgezet via Discord en Twitch, waar jongeren over allerlei onderwerpen kunnen praten, van school tot hun favoriete games. "Jongeren die zich in het echte leven vaak terugtrekken, durven online wel te praten. Ze vinden daar een plek waar ze zichzelf kunnen zijn," legt Dirk uit. 

De community biedt een breed scala aan activiteiten: van discussies over actuele thema's, tot Q&A-sessies met bekende streamers, experts uit de gamewereld, of ervaringsdeskundigen op het gebied van verslaving. Daarnaast organiseert Dirk communitydagen waar de jongeren elkaar in levenden lijve kunnen ontmoeten. In het Digital Talent Center in het jongerencentrum biedt Dirk ook fysiek een ruimte waar jongeren hun digitale vaardigheden kunnen ontwikkelen, zoals gamen, editen en coderen. “Persoonlijke ontwikkeling staat centraal. Het draait om wat er in je hoofd zit.”

Online leefwereld

Dirk vindt online aanwezigheid cruciaal voor jongerenwerkers. “De leefwereld van jongeren is online, dus daar moeten wij hen vinden. Ik kom zo in contact met jongeren die nooit naar het jongerencentrum zouden komen. Ik heb een hekel aan het idee dat gaming alleen maar slecht is voor jongeren. Natuurlijk zijn er risico’s, maar het biedt ook kansen voor persoonlijke groei en het opbouwen van sociale contacten, vooral voor jongeren die dat anders moeilijk vinden.” 

Dirk kijkt verder dan de gemeente. Hij deelt een voorbeeld van een meisje uit een andere regio dat was weggelopen en dankzij de community snel werd gevonden. Ook hielp hij een suïcidale jongere uit het noorden van het land door hem via Discord te koppelen aan een jongerenwerker in zijn buurt. “Dit concept heeft een landelijke werkwijze nodig.”