Nu onze samenleving door het vluchtelingenvraagstuk steeds meer polariseert, blijkt kunst wederom een uitermate geschikt middel om uiteenlopende groepen met elkaar te verbinden. What design can do is bijvoorbeeld een wereldwijde competitie, uitgeschreven door het UNHCR samen met IKEA. Hierin worden ontwerpers opgeroepen innovatieve oplossingen te bedenken voor een betere opvang en integratie van vluchtelingen in stedelijke gebieden. Welke activiteiten onderneemt het Brabantse culturele veld eigenlijk met en voor vluchtelingen?
- Geschreven door Sabine Ticheloven
Enige tijd geleden deden we een oproep op Facebook om culturele initiatieven met en voor vluchtelingen in de provincie te melden. Uit de reacties die we kregen blijkt dat er veel gratis kaartjes worden uitgedeeld voor museum, film, theater en concert. Het merendeel van de reacties betrof eenmalige, kortstondige evenementen. Maar er zaten ook een aantal interessante en sympathieke langlopende projecten bij. Hierbij een selectie.
1. Performance Voor Vrijheid
Al vliegend in de lucht kent de vogel geen grenzen. Kunstenaars Erik Vink en Rogier de Nijs lieten zich inspireren door dit ultieme symbool voor vrijheid. Samen met een groep vluchtelingen bouwden ze afgelopen maanden een enorme vogel van bamboe, met een spanwijdte van 18 meter. Varend op een ponton lieten deze vluchtelingen, tijdens de Bosch Parade op de Dommel, de Vogel van Vrijheid vliegen. Zij kennen immers als geen ander de ware betekenis van vrijheid. Al bewegend met zijn kop en staart sloeg de vogel zijn vleugels uit en vloog hij zijn vrijheid tegemoet.
2. The Art of Integration
'The Art of Integration' is een initiatief van bkkc in Tilburg, het Temporary Art Centre (TAC) in Eindhoven en het Van Abbemuseum. Met de inzet van kunst willen zij een duurzame bijdrage leveren aan de integratie van statushouders en het vergroten van het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen. Samen met gevluchte kunstenaars en Stichting De Werkelijkheid - een collectief van kunstenaars met een vluchtelingenachtergrond - organiseren ze verschillende exposities, een documentaire-programma en afsluitend een debat. Op 18 september 2017 opent de expositie in het bkkc, met werk van de Iraanse Mitra Jashni en de Bredase Claudette van de Rakt.
3. Vreemden in Brabant - Brabanders in den Vreemde
Erfgoed Brabant ontwikkelt momenteel het project 'Vreemden in Brabant - Brabanders in den vreemde'. Het project wil Brabanders bewust maken van het feit dat ook zij in het verleden hebben moeten vluchten en schuilen. In hoeverre verschillen de verhalen en ervaringen van toen met de verhalen en ervaringen van vluchtelingen nu? De reizende tentoonstelling 'Achtergelaten erfgoed/ Heritage left behind' en een lezingenprogramma zal media september openen bij het Regionaal Historisch Centrum in Eindhoven.
4. Tijd voor Tapijten
Stichting De Vrolijkheid organiseert creatieve workshops en kunstzinnige activiteiten voor en met kinderen in Nederlandse asielzoekerscentra. In o.a. het azc in Gilze loopt nu het kunstproject 'Tijd voor Tapijten'. Hier weven ouders samen met hun kinderen een nieuw tapijt. Een arbeidsintensieve klus, maar tijd hebben vluchtelingen genoeg in een azc.
Met dit kunstproject worden kennis van het ambacht overgedragen, familieverhalen over het land van herkomst verteld en banden tussen de generaties versterkt. Samen maken ze dingen van waarde en kunnen (weer) trots zijn op elkaar. Ze hebben huis en haard verlaten en creëren nu een veilige en huiselijke plek in het azc. 'Tijd voor Tapijten' loopt nog tot juli 2017.
5. The Camp
De Academie voor Beeldvorming gebruikt kunst om veranderingen in de samenleving zichtbaar te maken. Kunst als middel om het gesprek over veranderingen te voeren. Welke vragen hebben bewoners van buurten met goedkope huurhuizen aan vluchtelingen? Welke verhalen vertellen vluchtelingen aan hun toekomstige buren? In samenwerking met Welzijnsorganisatie Divers bouwt de Academie voor Beeldvorming een verhalendatabase. In een later stadium wordt deze verzameling gebruikt om ingrepen te doen in de Bossche publieke ruimte. Zo ontstaan plekken in de stad waar het gesprek tussen Bosschenaren en nieuwkomers zichtbaar wordt.
6. Nieuwe Tilburgers
Documentairemaker Jesse van Venrooij maakte begin 2016 samen met geluidsman Olivier Nijs een reeks portretten van bewoners uit de noodopvang in het oude Belastingkantoor en het oude St. Josephzorg. Maar ook Tilburgers die jaren geleden naar Nederland waren gevlucht en nu gewoon onderdeel uitmaken van onze samenleving. Een serie met afwisselende portretten over hoop, liefde, ambitie en humor. Maar vooral de zoektocht naar veiligheid en vrijheid. De portretten zullen in de zomer te zien zijn bij het programma 'Het beste van Brabant' op Omroep Brabant. Later in het jaar ook via Facebook en in een tweetal exposities van Bibliotheek Midden Brabant en het bkkc.
7. Kunstkameraden
Het project 'Kunstkameraden' is een initiatief van Stichting De Cultuurkantine uit Breda. Het koppelt jonge vluchtelingen uit het azc in Breda aan professionele kunstenaars. Samen maken ze een kunstwerk. Het leven van de kinderen in het azc draait veelal om zorgen, procedures, regels, angsten en problemen. De kunstenaar neemt de jongere mee naar een andere (en fijne) wereld, ze gaan op ontdekkingstocht naar verborgen talenten, krachten en passie. Het maken en exposeren van een kunstwerk geeft een gevoel van trots en eigenwaarde.
8. Citytrainer Cultuur
Dit voorjaar is bij de noodopvang in Rosmalen de pilot Citytrainer voor Asielzoekers gestart i.s.m. 'S-PORT, Muzerije (centrum voor amateurkunst en cultuureducatie), COA en de gemeente 's-Hertogenbosch. De Citytrainer methode zet mensen in hun kracht; niet hun afkomst, verleden of problemen staan centraal, maar hun interesses en talenten. Het belangrijkste doel van deze pilot is om asielzoekers enthousiast te maken, te motiveren en in beweging te brengen om culturele activiteiten te organiseren voor zichzelf en hun medebewoners. Daarnaast maken ze kennis met (het aanbod van) de culturele instellingen in de stad. Tijdens het traject maakten deelnemers samen muziek, werd er geluisterd naar en gedanst op muziek uit verschillende culturen, theater gemaakt en uiteindelijk door de deelnemers zelf verschillende workshops aangeboden.
Sabine Ticheloven
Erfgoedspecialist en schrijver van levensverhalen en bedrijfshistorie
