Curriculumvernieuwing binnen cultuureducatie

In 2014 werd het startsein gegeven voor de ontwikkeling van een nieuw landelijk onderwijscurriculum. Door corona, maar vooral ook door het uitblijven van een nieuw kabinet is het proces van curriculumherziening vertraagd. De start van de herziening leergebied Kunst en cultuur staat pas in 2027 gepland. Het programma Cultuureducatie met Kwaliteit vraagt echter om een directe koppeling met de ontwikkelingen van curriculum.nu. Belangrijk dus, om tot die tijd niet stil te zitten. 

Dit artikel is bedoeld voor diegene die vanuit de school (bijv. leraar, cultuurcoördinator en kunstvakdocent) en voor de school (bijv. cultuurprofessional of educatiemedewerker gezelschappen) werken met het curriculum van cultuureducatie. We nodigen je uit om met onderstaande aan het werk te gaan. Met als groot voordeel dat je bij een start in 2027 de nodige kennis en ervaring hebt om een kwalitatief goed en snel proces te kunnen doorlopen richting nieuwe kerndoelen.

In bovenstaande praktijkvoorbeelden is te zien dat niet iedere school en cultuurprofessional dezelfde aanpak hebben voor cultuureducatie. Iedere school en professional is uniek in haar visie, aanpak en programma en de daarbij behorende taal en bewoording.

De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast

Binnen Brabant zijn er twee sterke instrumenten ontwikkeld voor curriculumvernieuwing binnen Cultuureducatie: De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast. De Cultuur Loper richt zich vooral op het ontwikkelen van visie, eigenaarschap bij de scholen en de implementatie van cultuuronderwijs in het onderwijscurriculum. De Culturele Ladekast schenkt juist aandacht aan doorlopende leerlijnen, die de school kan inzetten om zelf vorm te geven aan cultuuronderwijs.  

De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast maken verschillende keuzes als het gaat om wat er gerealiseerd kan worden met cultuureducatie. 

Door het verschil in focus op het wat en het hoe zijn De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast complementair aan elkaar. Door ze meer te verbinden en ze nadrukkelijker een eigen rol te geven in het proces van de school, kunnen deelnemende scholen de twee aanvullende instrumenten gebruiken die flexibel in zijn te zetten al naar gelang de behoefte van de school. De afgelopen jaren was het locatie-afhankelijk van welk instrument scholen gebruik kunnen maken. Om optimaal aan te kunnen sluiten bij de behoeftes van scholen, kunnen scholen binnen CmK3 gebruik maken van beide instrumenten. 

In lijn met het nieuwe landelijke curriculum

Als je als school je curriculum verder gaat verstevigen en vernieuwen, is het goed om zicht te krijgen op het landelijke curriculum en hoe je hierop aan kunt sluiten. 

Wat is het nieuwe landelijke curriculum? 

Na advies van de wetenschappelijke Curriculumcommissie heeft SLO de opdracht gekregen om samen met het onderwijsveld concrete kerndoelen voor het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs te ontwikkelen. Onder andere de voorstellen van Curriculum.nu zijn hiervoor een belangrijke basis. De eindtermen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs worden op een andere manier geactualiseerd. Ook hier krijgt SLO de opdracht om samen met het onderwijsveld de eindtermen te ontwikkelen. Lees er meer over via de onderstaande artikelen van LKCA en de Rijksoverheid.

Hoe kun je als school je curriculum verder verstevigen en vernieuwen? 
Als je als school kiest voor het vernieuwen van de inhoud van het curriculum, is het goed om te weten welke ontwikkeling waar plaatsvindt en hoe deze ontwikkelingen beïnvloed worden door landelijke ontwikkelingen. 

• Op landelijk niveau: Herijking van kerndoelen
  In oktober 2019 hebben leraren en schoolleiders voorstellen opgeleverd voor de herziening van het curriculum in het programma Curriculum.nu. Deze voorstellen bestaan uit een visie, grote opdrachten en de uitwerking naar bouwstenen voor negen leergebieden. Een wetenschappelijke curriculumcommissie zal zich eerst buigen over deze voorstellen. Op basis daarvan wordt de werkopdracht bepaald voor de uitwerking van de bouwstenen naar kerndoelen en eindtermen.  

• Op regionaal niveau: Curriculumontwikkeling
  Voor cultuureducatie zijn er in de afgelopen jaren vele programma’s (en leerlijnen) ontwikkeld om de inhoud van het domein in lijn te brengen. De Brabantse instrumenten De Cultuur Loper als De Culturele Ladekast zijn – in lijn met het nieuwe curriculum – gericht op visievorming en leerlijnen in plaats van losse activiteiten of disciplines. De programma’s kunnen daarbij, in combinatie, scholen helpen een visie te formuleren en deze tot uitvoering te brengen. 

• Op schoolniveau: Onderwijsontwikkeling
  Binnen iedere school zijn er specifieke ontwikkelingen gaande. Van de inrichting van het onderwijs (bijv. Agora onderwijs) tot keuzes in didactische uitgangspunten (bijv. procesgerichte didactiek). Als school kies je voor een passende werkvorm om de ontwikkelingen van leerlingen te volgen en beoordelen. 

Op weg naar een gezamenlijke taal

Een belangrijke ontwikkeling binnen Brabant is het verbinden en het nadrukkelijker een eigen rol geven van De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast. Daarnaast wordt er gewerkt aan het laten ontstaan van een gezamenlijke taal voor het ontwikkelen van een curriculum voor cultuureducatie. Het missen van een gezamenlijke taal zorgt er nu voor dat de samenwerking tussen scholen, aanbieders, opleiders en intermediairs soms moeizaam verloopt. In de aankomende periode werken we dan ook toe naar deze gezamenlijke taal, aansluitend op het landelijke curriculum.  

Voor het leergebied Kunst & Cultuur is een samenhangend curriculum geformuleerd dat gebaseerd is op ‘maken en betekenis geven’ en ‘meemaken en betekenis geven’. ‘Maken en betekenis geven’ richt zich op de praktijk van de verschillende kunstdisciplines. Hierin staat het experimenteren, creëren, vormgeven en (re)produceren centraal. Leerlingen leren in een artistieke vorm en op een eigen manier uitdrukking te geven aan ervaringen, gevoelens, gedachten en ideeën. ‘Meemaken en betekenis geven’ is gericht op de kennismaking met professionele uitingsvormen van kunst en cultuur. Leerlingen leren uitingen van kunst en cultuur ervaren, onderzoeken, (filosofisch) bevragen, analyseren en waarderen. Betekenis geven heeft zowel betrekking op de artistieke uitingen die leerlingen zelf maken als op de professionele uitingen van kunst en cultuur. De kennis en vaardigheden van de verschillende (kunst)vakken, zoals beeldende vorming, muziek dans, theater en cultureel erfgoed blijven in het voorstel behouden.  
 
De Cultuur Loper herkent zich vooral in het ‘maken en betekenis geven’, minder in het ‘meemaken en betekenis geven’, zoals in de Grote Opdrachten (essenties van het leergebied) wordt omschreven. De Cultuur Loper onderschrijft het belang van ‘meemaken en betekenis geven’, maar wát je meemaakt en wát je beleeft, wordt niet in de competenties en indicatoren benoemd. Wel benoemt De Cultuur Loper in welke domeinen ‘meemaken’ in het curriculum moet zijn vertegenwoordigd. De kennis en vaardigheden die binnen Curriculum.nu worden benoemd zijn een aanvulling op de competenties en indicatoren die in De Cultuur Loper worden onderscheiden. De Cultuur Loper focust zich op wat de leerling in zichzelf ontwikkelt en hoe de leerling daar betekenis aan geeft. De Cultuur Loper laat de invulling van dat wat je de leerling aanbiedt over aan de school. Met de drie competenties daagt De Cultuur Loper de leraar uit om zelf na te denken, welke activiteit hij/zij kiest en hoe hij/zij dan die activiteit gaat vormgeven. 

De bouwstenen van Curriculum.nu zijn richtinggevend tot het wat (wat de leerling in grote lijnen leert), maar benoemt niet hoe leerlingen aan een bouwsteen betekenis geven. De Cultuur Loper geeft voeding aan gedrag en attitude; wat je de leerling dan ziet doen. Iets wat binnen Curriculum.nu niet zodanig geduid staan. De indicatoren en instrumenten van De Cultuur Loper ondersteunen om dit op de lijn van de leerling te benoemen.

In onderstaand overzicht is de eerste interpretatie gemaakt om De Cultuur Loper naast Curriculum.nu te leggen.

Curriculum.nu		De Cultuur Loper
Grote opdracht	Bouwsteen (Maken en Betekenis Geven of MeeMaken en Betekenis Geven)	Competenties PO in volgorde van focus	Indicatoren PO focus en ook belangrijk	Competenties VO in volgorde van focus	Indicatoren VO focus en ook belangrijk
0.1 Artistiek-creatief vermogen	1.1 Maakstrategieën (MBG)	C – O – R	C4, C6 O1, O2, O3, R1, R4	C - O	C4, C6 O1, O8
	1.2 Denkstrategieën (MMBG)	O – R	O1, O3, O4, O5 R1, R4, R5, R7	R - O	R7, R8, O9, O10 R1, R5, C4
0.2 Artistieke expressie	2.1 Artistieke expressie (MBG)	C – R – O	C6, R5 R1, C1, O1, O3	C – O - R	C6 R8, C2, C9, O10
0.3. Artistieke technieken en vaardigheden	3.1 Artistieke technieken en vaardigheden (MBG)	C – O	C2, C3 O2	C - O	C2, C3, C6 O5, O6, O7
0.4 Artistieke innovatie	4.1 Artistieke innovatie (MBG)	C – O	C5, O4, O7 C4, C6	O - C - R	O1, O2, C3, C5 R8
0.5 Kunst- en cultuurhistorische contexten	5.1 Kunst- en cultuurhistorische contexten (MMBG)	O – R	O4, R5 O1, R2	O - R	O9, O10, O1, O4, O5 R8
0.6 Functies van kunst	6.1 Functies van kunst (MMBG)	R – O	R7, O4 O1, R5	R - O	R5, R7 O1, O9, O10
0.7 Beleven van kunst	7.1 Beleven van kunst (MMBG)	R – O	R1, R5, R7 O3, O4	R - O	R1, R7, R8, R9 O3, O10
0.8 Tonen en delen van eigen werk	8.1 Tonen en delen van eigen werk (MMBG)	R	R1, R5, R6	C - R	C7, C8 R1, R4, R6

 

Bekijk de vergelijking De Cultuur Loper - Curriculum.nu als pdf

NB: Dit is een start om de meest belangrijke waarden die een bouwsteen uit Curriculum.nu bevat te vertalen naar de Competenties & Indicatoren uit De Cultuur Loper. De samenstelling van de bouwstenen is gelaagd zodat er verschillende indicatoren onder kunnen vallen. Daarom kiezen we voor indicatoren die een focus hebben binnen de bouwsteen en indicatoren die daarnaast belangrijk zijn. Het gaat om de meest belangrijke indicatoren per bouwsteen. Het kan dus zijn dat bepaalde indicatoren niet voorkomen, wat niet wil zeggen dat deze indicatoren niet van waarde zijn. Veel indicatoren zijn ook toepasbaar binnen de andere leergebieden van curriculum.nu.